Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Zorgvuldige zoektocht naar de betekenis van verzet

Eline van der Boog 20 december 2022 Hebban Recensent
In het jaar dat Annemiek Lely dertig wordt, ontdekt ze dat haar oudoom Thomas ‘Tom’ Haulog Navis op zijn dertigste stierf in concentratiekamp Natzweiler-Struthof in de Franse regio de Elzas. De titel Het koffertje van oom Tom betreft zijn nalatenschap: een koffer die Lelys oma Katie ongeopend op zolder heeft bewaard. Het is 2020 wanneer Lely geïntrigeerd raakt door haar oudoom. De coronapandemie is in volle gang, en haar werkzaamheden in het theater liggen stil. Ze besluit zelf onderzoek te doen naar haar mysterieuze familielid. Tom zou tijdens de Tweede Wereldoorlog verzet hebben gepleegd. Wat zijn beweegredenen waren en wat zijn verzetsdaden precies inhielden, is voor de familie altijd onduidelijk gebleven. Veel werd er ook niet over Tom gesproken. Voor haar oma was de dood van haar broer een pijnlijk verlies, en de overige familieleden lieten het onderwerp liever voor wat het was.

Vanuit haar ervaring als freelance programmamaker bij Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet, weet Lely dat het vaak de derde generatie is die op onderzoek uitgaat. Ze zet op bedachtzame wijze een plan van aanpak op om haar familie op de hoogte te stellen van haar onderzoek naar Tom. Voor wie interesse heeft in het uitpluizen van een familiegeschiedenis, biedt Het koffertje van oom Tom tips hoe je dit op kunt starten. Lely doet daarnaast levendig verslag van de archiefonderzoeken die ze uitvoert in onder meer Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers in Doetinchem en het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) in Amsterdam. Ze vindt hier brieven en andere documenten van haar oudoom, waarvan ze er een aantal voor haar leespubliek heeft toegevoegd aan het boek. Op basis van de informatie die ze in de archieven vindt, reconstrueert Lely het leven van Tom.

Het lukt Lely om het een en ander over haar oudoom op te helderen. Hoewel er ook veel onduidelijk blijft, weerhoudt ze zich ervan om zaken zelf in te gaan kleuren:

‘Al mijn eigen vermoedens en aannames berg ik op in een goed bewaakt hokje in mijn brein (…) Ik ben hier om de documenten van Tom te analyseren, niet om zijn woorden te verdraaien’.

De ruimte die in het boek openblijft, vult Lely op door de verzetsdaden in de Tweede Wereldoorlog tegenover de demonstranten te zetten die tijdens haar onderzoeksperiode in actie kwamen tegen het coronabeleid. Wat betekent ‘verzet’ precies? En hoe wisselend is dit begrip wanneer de tijdsgeest verandert? Ze filosofeert verder over de term ‘vaderlandsliefde’, buigt zich over het huidige racisme en de Black Lives Matter-beweging en probeert de definitie van ‘held’ te duiden. Het koffertje van oom Tom is dan ook meer dan een persoonlijke zoektocht naar een familielid. Het is evengoed een verslag van het vinden van een plaats in de huidige wereld door millennials en Gen Z. Een wereld waarin ‘het idee van de maakbaarheid van de mens en de samenleving’, waar deze generaties mee zijn opgegroeid, op losse schroeven is komen te staan.

Als aanvulling op Het koffertje van oom Tom maakte Annemiek Lely de vijfdelige podcastserie In Verzet.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Eline van der Boog