De noodlottige misrekening van het wegcijferen van rouwgevoelens

Oskar Metsiers is een negenentwintigjarige statisticus die er een persoonlijk streven van heeft gemaakt om te jagen op ‘ronde’ getallen. Via zijn werk bij Statbel in Brussel – voorheen het Nationaal Instituut voor de Statistiek – vindt hij een bondgenoot in zijn collega Nico. Desondanks weten de borrels na werktijd, het gezamenlijk invullen van ‘De Grote Afrondingstabel’ en het uitwisselen van dassen met Tom & Jerry prints niet te voorkomen dat een groot verlies uit het verleden aan hem begint te knagen. Om redenen die zich steeds duidelijker aftekenen, laat Oskar in Hij komt terug van Frederik Hautain zijn oude leven plots achter. Hij vertrekt in allerijl naar Vlieland waar hij een nieuw bestaan opbouwt. Tien jaar lang vindt hij onderdak bij Iwan, een taxidermist die zeemeeuwen opzet. Oskar leert het vak, ontdekt het verdriet dat in Iwan schuilt en wordt op een dag gebeld door het thuisfront met het verzoek of hij zo snel mogelijk terugkomt.

Hautain werkt naast schrijver als dichter en scenarist. Hij verzorgde de stripscenario’s voor graphic novels De Walvis en Meisjes van Medusa en schreef dichtbundel Sterrenwacht. Hij komt terug is zijn debuutroman waarin de hoofdstukken heen en weer schieten in de tijd. Het verhaal volgt Oskar als twaalfjarige voor wie het leven abrupt een andere wending krijgt. In deze periode ontstaat zijn hardnekkige fascinatie voor getallen. Het is duidelijk dat de bijzondere eigenschappen die Oskar sinds zijn tienertijd aan cijfers toekent het gevolg is van trauma: ‘Cijfers be-te-ke-nen alles. (…) Cijfers en getallen geven structuur. Standvastigheid. Uitsluitsel ook.’ Voortdurend telt Oskar objecten in zijn directe omgeving bij elkaar op om zichzelf gerust te stellen. Een copingstrategie die hij in zijn volwassen leven blijft gebruiken. Dit resulteert weliswaar in beeldend proza (‘Alsof er een stempelkaart voor de dood bestond’) vol zeer gedetailleerde beschrijvingen (‘Zes meter verderop stonden vier zwarte fauteuils rond een lage vierkante tafel’), maar haalt eveneens het tempo uit het verhaal.

Opgedeeld in drie delen weeft Hautain thema’s als familie, verlies en volwassen worden door ingrijpende gebeurtenissen die worden gekleurd door rouw, spijt en bloedbanden die onder druk staan. De uitwerking van de impact van het oorlogstrauma van Oskars opa is sterk gedaan. De jonge Oskar wordt treffend neergezet met zinnen als: ‘Samen vormden ze een ketting. Dood – leven – dood. Alleen was dit geen spelletje.’ Toch overheerst in Hij komt terug een klinische sfeer. De mate waarin de personages hun (rouw)gevoelens wegcijferen, creëert afstand waardoor niet alleen terugkomen een opgave wordt, maar ook het doorlezen. De spanning die de roman aanvankelijk zorgvuldig opbouwt, wordt al vroeg in het verhaal teniet gedaan. Wat rest zijn plotwendingen die gehaast voelen en weinig indruk meer maken. De personages worden daarbij afgezwakt tot een product van opgesomd leed. De continue herhaling van getallen, het verzeild raken in details en de rommelige verhaalstructuur monden uit in een noodlottige misrekening voor een roman die zo veelbelovend van start ging.