Onbeantwoorde vragen echoën in tijdloze literaire (Valentijns)klassieker

Ruim een halve eeuw na de eerste publicatie van Joan Lindsay’s Picnic at Hanging Rock is de plotselinge, mysterieuze verdwijning van drie studentes aan het prestigieuze Appleyard College en hun wiskundedocent nog altijd niet opgelost. Sterker nog: tijdens het lezen van deze Australische gothic novel wordt het mysterie alsmaar groter en ongrijpbaarder. Op een zwoele Valentijnsdag in 1900 besluiten twintig scholieren te gaan picknicken rond Hanging Rock, vlak bij de berg Macedon in Victoria: ‘Everyone agreed that the day was just right for the picnic to Hanging Rock.’ Niet wetende dat de iconische rots een donkere schaduw zal werpen op de wolkeloze, zomerse dag, vertrekt de groep verwachtingsvol naar de open plek in de bergen. Picnic at Hanging Rock schetst vervolgens de nasleep van de verdwijning, waarbij verschillende partijen worden betrokken en het verhaal stilstaat bij de psychologische impact op de personages rondom de verdwenen vrouwen. Lindsay speelt met de suggestie dat de tragische gebeurtenis waargebeurd is en houdt de lezer geboeid door steeds meer vragen te doen rijzen.

Picnic at Hanging Rock beschrijft het onderzoek dat de politie na de verdwijning doet, diept verslagen op en volgt ondervragingen van mogelijke ooggetuigen. Hoe meer de puzzel in elkaar lijkt te vallen, hoe meer stukjes de plot tegelijkertijd wegpakt. Zo mist er bewijsmateriaal, wordt een van de studenten van Appleyard College een week later ongeschonden – maar wel met geheugenverlies – teruggevonden en stoppen de horloges van de vrouwen die op Valentijnsdag bij Hanging Rock aan het picknicken waren op miraculeuze wijze exact om twaalf uur ’s middags. Herhaling, tijd en met name klokken vormen terugkerende motieven in Lindsay’s werk. (Een memoir over haar huwelijk met Sir Daryl Lindsay kreeg de titel A Time Without Clocks.) Hoewel er maanden verstrijken, lijkt de tijd in Picnic at Hanging Rock na de verdwijning eveneens stil te staan. Ieder personage worstelt op een eigen manier met de vermissingen, alsof de opmerkelijke rotsformatie niet alleen de vrouwen heeft opgeslokt, maar ook een duistere kracht heeft losgelaten op wie met hen in aanraking is geweest. Onvrijwillige herinneringen aan de picknick, terugkerende visioenen van een zwaan, een allesverzengende brand, een verloren liefde en een (zelf)moord – het zijn enkele onverklaarbare gebeurtenissen die plaatsvinden gedurende de maanden na de gedoemde Valentijnsdag.

Dat Picnic at Hanging Rock niet toewerkt naar een ontknoping doet niets af aan de prachtige schrijfstijl van Lindsay. Het verhaal wordt gedragen door de psychologische consequenties van niet-weten – als lezer weet je net zo weinig als de personages – en de onheilspellende sfeerbeelden van de ruige natuur rondom Hanging Rock:

‘On the other side of the forest, far below, the unseen plains forever shimmering in waves of honey-coloured light, and rising out of them the dark reality of the Hanging Rock.’

De witte immigranten van Appleyard College staan met hun Engelse tradities bovendien in schril contrast met het kolonisatieverleden van Australië. De inheemse stammen stonden dicht bij de natuur. Zo was Hanging Rock een belangrijke plek voor omliggende Aboriginal-volkeren waar huwelijken werden voltrokken, handel werd gedreven en conflicten werden opgelost.

De oppervlakkigheid van Edith Horton maakt haar niet populair bij haar studiegenoten en plaatsen haar als personage in een bepaald kader: ‘How dreadfully quiet it is out here. (…) How anyone can prefer to live in the country I can’t imagine.’ Parallel werkt de plot toe naar het punt waarop alle studentes zich misplaatst voelen in de natuur: ‘we might be the only living creatures in the whole world’, waarna de auteur de ogenschijnlijke onnatuurlijkheid van de welgestelde meisjes omringd door de weelderige natuur kritisch observeert:

‘the drowsy, well-fed girls lounging in the shade were no more a part of their environment than figures in a photograph album, arbitrarily posed against a backcloth of cork rocks and cardboard trees.’

Lindsay’s tijdloze klassieker leest als een plotgedreven droom (of is het een nachtmerrie?) zonder duidelijk doel. Voortgestuwd door een aanhoudende, mysterieuze sfeer ontketent Picnic at Hanging Rock een onzichtbare kracht in zowel de personages als de lezer waarin echo’s van het (koloniale) verleden en onbeantwoorde vragen over de (mogelijk waargebeurde) verdwijning al decennialang nagalmen.