Klinisch observeren om het leven onder ogen te kunnen zien

‘Dagboek’ van Luigi Pirandello (Nobelprijs voor de Literatuur in 1934) verscheen voor het eerst in 1925. Het verhaalt van het wel en wee op de set van een stomme film, waar diva Varia Nestoroff de mannen het hoofd op hol brengt.

“… zodra ze maar wil, kan ze willekeurig welk juffertje al hun dwaze jonge heertjes afpikken en zelf terugnemen, zo, fftt, met een gebaar van haar vinger, en ze op slag temmen, ze bedwelmen enkel en alleen met het geritsel van een zijden rok en een beetje met de punt van een parasol opgewoeld grint.”

Gubbio is achter zijn camera het alziend oog, een neutrale observant die zo min mogelijk commentaar probeert te leveren op wat er zich in zijn omgeving afspeelt. Als de rijke geldschieter Aldo Nuti in rol in een film voor zichzelf opeist om zo in de buurt van zijn idool Nestoroff te komen, zijn de rapen gaar. Vanzelfsprekend kan dit verhaal niet goed eindigen.

Oorspronkelijk verscheen deze roman onder de titel ‘Si gira’ (‘Draaien’; 1915). De roman is deels gebaseerd op Pirandello’s eigen leven: vijftien jaar lang maakte zijn ziekelijk jaloerse vrouw hem het leven zo moeilijk, dat hij zich alleen staande wist te houden door buiten zichzelf te treden, en zichzelf te observeren als ware hij niet zichzelf. Dat hij daar een klein meesterwerk mee heeft geschreven, heeft zijn eigen ongeluk niet kunnen repareren.