Uit 'het systeem' breken

Als je hem tegenwoordig door Amsterdam ziet fietsen, op zijn degelijke oude ros, zou je denken dat er een oud-notaris langskomt. Of toch een voormalig museum directeur? Ja, aan zijn subtiele kledingstijl is een creatieve achtergrond waarschijnlijker. Friedrich Hlawatsch was/is muzikant, produceerde muziek voor de VPRO en schreef meerdere liedteksten. Goede keuzes maken was niet zijn sterkste kant. Zo verliet hij, de zanger, het ‘bandje’ van Ernst Jansz en werd vervangen door zanger Henny Vrienten. Hij wilde uitbreken uit ‘het systeem’, ofwel een burgerlijk bestaan waarin alles van tevoren lijkt bepaald. De rest is geschiedenis. Ook eind jaren zeventig van de vorige eeuw maakte hij een keuze die hem tot op de dag van vandaag heugt. Daarover schreef hij de autobiografische roman Gekooid.

Hlawatsch (1947) groeit op in Noord-Limburg. De zeventiger jaren bepalen zijn coming of age: vrijheid, gelijkheid en vooral broederschap met alle op dat moment beschikbare drugs. Als non-conformist besluit hij uit ‘het systeem’ te breken. Echter, zonder dat systeem rest je niets dan een droge boterham, zelfs als je als (straat)muzikant een aardig centje verdient. Als hij in Ibiza verliefd wordt op een verwaarloosd zeiljacht, is een vriend hem behulpzaam door hem geld te lenen voor de aankoop. Daar staat echter wel iets tegenover: hij moet zijn Laer-Mor op verzoek afstaan voor hasjtransporten. De eerste tocht zal hij zelf maken. Je voelt het al aankomen: in juli 1980 gaat het mis. Een krukas breekt op de terugweg naar Nederland en het schip moet aanmeren in Portugal voor een nieuw exemplaar. Ondertussen ligt er wel 650 kilogram hasjiesj aan boord. Zijn opdrachtgever blijkt al langer door Interpol te worden geschaduwd en de boel wordt in beslag genomen door de Portugese politie. Het is hun grootste drugsvangst ooit.
Hlawatsch wordt opgesloten in een complex met meerdere vleugels. Het is er ronduit smerig, er heerst continu lawaai, men verblijft met tientallen in één ruimte. Bovendien is het er gevaarlijk. Door middel van de Nederlandse ambassade maar misschien nog wel meer dankzij een brief van zijn platenmaatschappij wordt Hlawatsch overgeplaatst naar sector E, de beste vleugel van het complex. Slechts twee man in één cel. Hier staan de celdeuren dag en nacht open, wat overigens niet direct een voordeel biedt als je je wilt concentreren op (liedteksten) schrijven. Hij ontmoet snuiters van allerlei allure. Ontsnappingspogingen worden beraamd, die hem uiteindelijk duizenden dollars kosten, zonder resultaat. Tot en met dag 288 houdt hij een dagboek bij, waarvan in Gekooid het relaas. Daarna houdt hij er, moedeloos, murw, mee op de dagen te tellen.

Eindelijk, in juli 1981, houdt de openbare aanklager zijn requisitoir. Niet veel later wordt hij veroordeeld tot vijfenhalf jaar gevangenisstraf. Dankzij een bezoek van de paus aan Portugal, krijgen alle gevangen een half jaar gratie. En bij goed gedrag kan er nog eens de helft af gaan. Bijkomstig gevolg van de veroordeling is dat hij naar een lichter regime wordt overgeplaatst in de gevangenis van Sintra. Dat kan zijn gevoel van somberheid en uitzichtloosheid niet onderdrukken. Brieven van onder andere Ernst Jansz houden hem op de been. Op zeker moment ontvangt hij post van Henny Vrienten, “omdat de leden van onze band Doe Maar het zo vaak over jou hebben.” Ernst Jansz steunt Friedrich waar hij maar kan en brengt hem zelfs een bezoek.

Als hij eenmaal terugkeert naar Nederland, is hij tot inkeer gekomen: ‘het systeem’ is toch zo slecht nog niet. Zonder dat systeem was zijn situatie veel erger geweest.

Gekooid is een ware pageturner, waarin de auteur het leed voor de lezer behapbaar heeft gemaakt. Reken maar dat de ruim twee jaar die hij daar opgesloten zat, begin jaren tachtig van de vorige eeuw, gruwelijker waren dan dat hij ons doet voorkomen. En dat is maar goed ook!