Op zoek naar genezing van een vaderwond

Dido Michielsen (Amersfoort, 1957) is auteur van verschillende non-fictie boeken. In 2019 verscheen haar debuutroman Lichter dan ik, gebaseerd op het leven van haar voormoeder die een njai was (bijvrouw van een Nederlandse man in Indië) Het won De Nederlandse Boekhandelsprijs in 2020 en het werd toen ook genomineerd voor de Hebban Debuutprijs. Haar volgende roman Engel en kinnari/ Zoeken naar Isah speelt ook in Nederlands-Indië. In 2023 kwam De erfenis van mijn vader uit en dit boek kan als opmaat gezien worden voor het onlangs uitgekomen memoir Verborgen vader.

In haar nieuwste boek gaat Michielsen op zoek naar de man achter haar vader Rudy Michielsen (2 mei 1918 – 9 juni 1994), die haar en haar moeder plotseling verliet toen Dido zeven jaar was. Het bezorgt haar waarschijnlijk een ‘vaderwond’. De man die alles voor haar was, wordt ineens een onbetrouwbaar mens waar ze een grote afkeer voor krijgt. Op haar dertiende bant ze haar vader helemaal uit haar leven. Die afkeer zorgt voor een pantser bij haar, maar er blijven vragen; waarom werd hij zo onbetrouwbaar en zo moeilijk? Wat heeft hij meegemaakt in het Jappenkamp en tijdens zijn diensttijd bij het KNIL waarin hij nota bene tegen zijn landgenoten moest vechten? Ze laat haar pantser langzaam los en gaat de sporen van haar vader na in Nederland, Japan en Indonesië maar komt daar niet de vader tegen waar ze als klein meisje bijna verliefd op was maar een verdwaalde man die met zijn bizarre leugens en onvoorspelbare gedrag haar en anderen in zijn omgeving teleurstelt. Maar af en toe ziet ze toch een glimp van de man die ze zoekt en kan ze toch iets van liefde voor hem terugvinden.

Deze ‘Vatersuche’ is een zeer persoonlijk boek geworden. Michielsen kon haar vaderwond niet genezen als ze het boek in een romanvorm had gegoten. Wat bij haar voorouders wel goed uitpakte, haar fantasie gebruiken, zou nu niet gaan werken. Daarom koos ze ervoor er een autobiografisch memoir van te maken.
Dit betekent echter niet dat de lezer haar mooie taalgebruik moet missen. Ook nu gebruikt ze weer vaak mooie en rake vergelijkingen:

‘Het is opvallend hoe het lezen van een boek meer bij me teweegbrengt dan scrollen en browsen. Alsof ik niet rennend van schuilplaats naar schuilplaats zo droog mogelijk blijf, maar me langzaam tot op het bot laat doordrenken door de regen.’

Michielsen komt erachter dat haar vader in Japan in een kamp heeft gezeten tijdens de Tweede Wereldoorlog. De verschrikkingen die we daarvan kennen blijken echter grotendeels aan vader Rudy voorbij te zijn gegaan omdat in zijn kamp een redelijk mild regime heerste. Ook blijkt hij aan de gewelddadige onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië (bersiap) te zijn ontsnapt omdat hij toen het land nog niet in mocht van de Britse autoriteiten. Dido is hier bijna teleurgesteld over. Ook zijn deelname aan de politionele acties aan de kant van het KNIL roepen vraagtekens op. Was hij nu van een oorlogsslachtoffer een oorlogsmisdadiger geworden? En daarna? Was hij mata gelap (krankzinnig), iets wat we tegenwoordig PTSS zouden noemen? Het blijft allemaal onduidelijk.

Het boek is soms een droge opsomming van feiten: levensgeschiedenissen en belangrijke historische gebeurtenissen worden afgewisseld met de strijd die de auteur moet voeren om informatie over haar vader boven water te krijgen. Vaak denkt ze hem op het spoor te zijn maar dan blijkt hij net weer niet daar te zijn geweest waar ze hem eigenlijk verwachtte. Michielsen laat zien dat ze uit de brij van informatie niet altijd dat haalt wat ze eigenlijk hoopt. Het slingert haar heen en weer tussen hoop en teleurstelling.

‘Ik verlang naar catharsis, naar een uitweg uit het doolhof dat mijn vader is geworden.’

Het zal geen verrassing zijn dat die catharsis er niet komt. Maar Michielsen heeft toch een vorm van vrede kunnen sluiten met de man die haar vader was, in al zijn doen en laten. En dat maakt dat zij ook enigszins is geheeld van haar vaderwond, hoewel er altijd wel een litteken van over zal blijven.