Rauw en intens verhaal over rouwwanen en loslaten

Znežanka is het fictie-debuut van Bronja Prazdny. Het is het aangrijpende verhaal van een jonge vrouw die door haar grote liefde Robert in de steek is gelaten. En niet zomaar in de steek, hij heeft haar stilzwijgend verlaten na een traumatische gebeurtenis in haar leven. Haar wereld stort in, terwijl hij zonder omkijken verder gaat met zijn leven. Haar oplossing om te kunnen omgaan met de snijdende pijn van het verlies zorgt ervoor dat ze door de 'normale' wereld het etiketje 'gek' krijgt opgeplakt.

Vanaf de eerste pagina wordt duidelijk dat ik-persoon Znežanka, tien jaar later, nog steeds in diepe rouw is en dat er meer aan de hand is dan alleen het verlies van haar droomprins. Hoewel ze meestentijds redelijk functioneert, vindt ze zichzelf een keer per jaar als psychiatrische 'draaideur-patiënt' platgespoten terug in de kliniek. Deze keer besluit ze dat het genoeg is geweest en ze niet langer door het leven wil met een door medicatie verdoofd brein, dat aanvoelt als een diep donker bos met Spaans mos vol lange mistige draden. Als ze in het vliegtuig stapt naar Amerika om haar voormalige droomprins naar de reden van zijn vertrek te vragen, ontmoet ze Arend, die begint aan zijn eigen afscheidstour, waarbij hij de as van zijn geliefde Sebastian in zoveel mogelijk Amerikaanse staten gaat verstrooien.

Znežanka sluit zich bij hem aan en samen maken ze een tot de verbeelding sprekende roadtrip, waarbij Arend stukje bij beetje afscheid neemt van zijn geliefde en Znežanka tegelijkertijd steeds meer leert los te laten. De veranderende natuur van grijs en grauw naar licht en kleurrijk lijkt parallel te lopen aan de manier waarop Znežanka’s leven met elke stop lichter wordt en ze meer vertrouwen krijgt in het volbrengen van haar queeste naar verlossing. Haar kijk op haar veranderende werkelijkheid komt misschien nog wel het meest naar voren in hoe zij Robert uiteindelijk ziet. Haar sterke, mooie droomprins is vervallen tot een niet eens zo aantrekkelijke man die altijd voor de meest gemakkelijke weg zal kiezen en confrontaties uit de weg zal gaan.

De beeldende en intense schrijfstijl van Prazdny doet recht aan het heftige verhaal. Rauw en snoeihard met zwarte humor en zelfspot, schurend, confronterend, soms ongemakkelijk maar tegelijkertijd ontroerend. Het is een verhaal over loslaten en afscheid nemen versus vasthouden aan gewoontes die veilig voelen, over levenskeuzes, rouwverwerking, trauma’s en wanen. Het geeft een kijkje in psychiatrische behandelingen, waarbij mensen die uitbehandeld zijn weer op straat worden gezet – al dan niet met medicatie.

Ondanks de zware thema’s is het een verhaal vol hoop en heeft voldoende lucht om ook de soms schokkende momenten te kunnen behappen. Door in de zinsopbouw soms van de hak op de tak te springen en gebruik te maken van (lange) tussenzinnen, word je als lezer het verwarde brein van Znežanka binnengezogen. Arend is haar stabiele tegenhanger. Hij zorgt voor een andere kijk op de psychiatrische hulpverlening door zijn empathisch vermogen en het anders omgaan met haar 'gekte'. Juist hierdoor begrijpt Znežanka dat het niet erg is om anders te zijn en groeit haar zelfvertrouwen. Misschien zijn niet alle plotwendingen even geloofwaardig, maar Prazdny zal niet voor niets gekozen hebben om het boek te openen met een citaat van Edgar Allen Poe: 'All that we see or seem, is but a dream within a dream'. En is in een droom tenslotte niet alles mogelijk?

Znežanka is een boek dat je ook na lezing nog even bijblijft. Waar ligt de scheidslijn tussen verbeelding en waanzin en wie bepaalt dat? Wat maakt iemand 'gek' en is dat per definitie gevaarlijk? Een pasklaar antwoord krijg je niet, maar het zet je wel aan het denken over de definitie van gek. Bronja Prazdny heeft met dit bijzondere debuut haar visitekaartje afgegeven en de lat voor haar volgende boek hoog gelegd.