Schelm of heilige?

De Heilige is het nieuwste boek van Martin Michael Driessen, het boek heeft de ondertitel ‘Een schelmenroman’ meegekregen. Dat is iets wat gelijk nieuwsgierig maakt; hoe vallen deze twee begrippen met elkaar te rijmen? Een schelm is iemand die streken uithaalt en dingen doet die niet door de beugel kunnen maar die er ook toe in staat is om iedereen om zijn vingers te winden en een gevoel van sympathie op te wekken. Hoe kan zo iemand een heilige zijn?

Dat is iets wat de verteller graag uitlegt aan de lezer, deze verteller is de schelm zelf, Donatien een molenaarszoon die geboren is op het moment dat de Franse revolutie uitbrak. Hij vertelt zijn levensverhaal vanaf ongeveer het moment dat hij een jaar of 20 is.
Gelijk aan het begin van zijn relaas onthult hij de afloop van zijn verhaal, iets wat verwarring veroorzaakt bij de lezer, want waarom zou je de plot weggeven?

Al lezende wordt duidelijk dat er vele vraagtekens gezet moeten worden bij hetgeen Donatien vertelt, temeer hij zelf al aangeeft “Ik heb leugens altijd veel interessanter en in wezen menselijker gevonden dan de waarheid. Mij geven ze altijd het gevoel een ware schepper te zijn, vooral als ze mijn eigen belang dienen.”
Het vermoeden wordt steeds sterker dat men zijn belevenissen in twijfel moet trekken of op zijn minst met een flinke korrel zout moet nemen.

Het blijkt al snel dat Donatien inderdaad de dingen zo organiseert dat ze zijn eigen belang dienen, op de een of andere manier wordt hij er altijd beter van.
Hij beseft heel goed dat hij regelmatig fout zit, maar geeft dan een draai aan het verhaal waardoor het lijkt alsof hij geen andere keuze had. Op deze manier weet hij zelfs moord te rechtvaardigen, voor zichzelf in ieder geval.

Hoewel de lezer regelmatig zijn daden verwerpelijk zal vinden blijft Donatien voor een lichte glimlach om de mond zorgen en een gevoel van sympathie opwekken, het is moeilijk om een hekel aan deze fantast te krijgen.

Donatien reist heel wat af, raakt in allerlei avonturen verzeilt en ontmoet vele mensen, waaronder een aantal bekende namen zoals Beaufort en Victor Hugo. Tot hij gevangengezet wordt en geen andere keuze heeft dan een betere versie van zichzelf te worden, hierin gaat hij zelfs zo ver dat hij na zijn dood tot heilige verklaard wordt…. Al zijn dit de woorden van Donatien zelf en kan de lezer zich wederom afvragen hoe betrouwbaar deze woorden zijn.

Driessen heeft met deze schelmenroman weer een schitterend boek afgeleverd, heel anders dan De pelikaan en Rivieren maar zeker niet van mindere kwaliteit.
Het verhaal heeft een flinke vaart en blijft zijn spanning behouden door het onvoorspelbare, het rechtstreeks aanspreken van de lezer en de foutjes en onwaarheden die in Donatien zijn verhaal sluipen. Dit laatste houdt de lezer alert en bij de les.
Ook zitten er vele mooie verwijzingen in het verhaal verweven, naar bekende klassiekers als Dante en Nabokov’s Lolita, iets wat elke literatuurliefhebber zal kunnen waarderen.
Driessen is een meesterverteller en zijn boeken blijven boeien.