Pelikaan? Of geen pelikaan? Dat is de vraag. Want zelfkennis is het begin van alle wijsheid.

Martin Michael Driessen presenteert zijn roman “De pelikaan” uitdrukkelijk als een komedie. Het is dan ook een bijzonder hilarisch verhaal over twee mannen die elkaar chanteren en dat niet van elkaar weten. De setting is een landerig stadje aan de Adriatische kust in het voormalige Joegoslavië: blauwe zee , bergketens en exotische pelikanen. De jonge Andrej is er postbode. De veel oudere Josip bedient de kabelspoorbaan, een attractie die toeristen uit het stadje naar het veel hoger gelegen heldenmonument moet brengen. Andrej ontdekt dat Josip een buitenechtelijke relatie heeft met een dame uit Zagreb en besluit hem – anoniem – af te persen. Josip sponsort gewillig. Zijn vrouw is immers ‘zo onberekenbaar als een proletariaat kort voor het uitbreken van de revolutie’ en hij vreest haar reactie.

Dan krijgt Andrej een ongeval en uitgerekend Josip maakt deel uit van het groepje mannen dat zijn leven redt. Terwijl Andrej in coma ligt is het toevallig ook Josip die voor zijn spullen en voor zijn hond gaat zorgen. En zo ontdekt Josip dat de postbode een kleine crimineel is : hij stoomt brieven open en steelt geld uit de enveloppen. Josip ruikt zijn kans en zal op zijn beurt – anoniem – Andrej chanteren met die informatie. Wat volgt is heerlijk absurd. Beide mannen zijn de speelbal van elkaar, van toevalligheden en van het lot. Ze zijn niet in staat zichzelf te kennen, laat staan de ander. Ze doen maar wat. En niets is wat het lijkt.

‘De pelikaan’ is echter veel meer dan een klucht. De komedie krijgt een rafelrandje wanneer net Andrej en Josip naar elkaar toegroeien en een soort vriendschap of vader- zoon- gevoelens voor elkaar gaan opvatten. Hun onhandige toenaderingspogingen zijn vanzelfsprekend tot mislukken gedoemd. ‘Leugens zijn op een of andere manier persoonlijker dan de waarheid’ meent Andrej. Hoe tragisch kan het zijn? Zelden heb ik de fundamentele eenzaamheid van de mens, de onmogelijkheid om elkaar werkelijk te bereiken mooier weten formuleren. En het rafelrandje wordt zelfs inktzwart wanneer ook de Balkanoorlog het stadje bereikt.

Een boek uitwerken als ‘komedie’ heeft ook wel een keerzijde. Het ‘genre’ vraagt om wat overdrijving, om karikaturisering eerder dan om psychologische diepgang in de tekening van de personages. Soms zou je meer willen. Maar Driessen blijft consistent in zijn keuze. Zijn verhaal ‘klopt’. En de manier waarop hij een onverwerkt oorlogsverleden (WOII), de polarisering tussen de verschillende bevolkingsgroepen en de (burger)oorlogsdreiging in zijn roman verwerkt is zonder meer kunstig. Bovendien formuleert de auteur loepzuiver en schildert hij mooie beelden.

‘De bootjes in de haven lagen roerloos in een stinkend tapijt van olie. … Josip nam de kust in zijn geheel in ogenschouw. Zover het oog reikte die zwarte rouwrand. Zijn stad, die ooit een witte dame was geweest, moest dulden dat de zoom van haar rokken in het slijk hing.’

Is ‘De pelikaan eigenlijk een aanrader’?

Zeker!

- Als je houdt van ongebreidelde verbeeldingskracht en vertelvermogen
- Als je oog hebt voor juweeltjes van zinnen. Zinnen die een beetje doen denken aan tegeltjeswijsheden, maar dan ontdaan van het cliché.
- Als je graag een meerlagig verhaal leest, dat niet onmiddellijk al zijn symboliek en geheimen prijsgeeft
- Als je houdt van ironie
- Als je een fijn boek zoekt om in groep te lezen en te bespreken
- Als je een toegankelijk boek zoekt om kennis te maken met wat ‘literatuur’ kan zijn.