Keihard geraakt

‘De dag die nooit komt’ van Oliver Reps is een roman die mij keihard heeft geraakt en die ik niet snel zal vergeten. Al vanaf bladzijde 1 hangt er een grijze wolk over het verhaal en door de vooruitwijzingen die Reps regelmatig inlast weet je dat het niet zal opklaren. En al voorvoel je – zelfs alleen al door de titel - ongeveer wel hoe het verhaal zal aflopen, toch doet dit niets af aan de spankracht. Integendeel, je wil zo snel mogelijk weten hoe het noodlot toeslaat en of er misschien toch niet een klein sprankeltje hoop is. Want het is nacht. En misschien is het allemaal een slechte droom, waaruit je straks toch nog wakker kan worden…
Ik-verteller is Elias, een jongen van 16-17 jaar. Gedurende één lange doorwaakte nacht vertelt hij hoe hij verzeild is geraakt in de toestand waarin hij zich bevindt. Elias is een hypergevoelige jongen. Zijn emoties zijn altijd te groot. Als hij een jaar of vijf is krijgt hij een zusje, iets wat hij absoluut niet ziet zitten. Zijn jaloezie uit zich in dwarsheid en woedeaanvallen. Maar als de baby uiteindelijk geboren is smelt hij voor dat hulpeloze wezentje en voelt hij zich extreem verantwoordelijk. Als zijn zusje ziek wordt, chemokuren moet ondergaan en uiteindelijk zelfs een been verliest voelt hij zich schuldig. Want waarom Evi en niet hij?
Elias kan al die grote gevoelens niet uiten. Hij is ‘een gesloten deur’, woest op alles en iedereen en leeft die woede uit op allerlei foute manieren: hij terroriseert insecten, verstopt scherven in de zandbank van het buurtspeeltuintje en is agressief. Hij wordt extreem geraakt door onrechtvaardigheid en gaat helemaal door het lint. Hij moet van school veranderen… Het maakt hem allemaal bijzonder onzeker en eigenwaarde is hem vreemd.
Maar het is niet allemaal kommer en kwel. Elias krijgt een goede band met Henry, zijn psychiater, die hem wel weet aan de praat te krijgen. Evi gaat heel goed om met haar handicap; ze krijgt een prothese en revalideert snel. En Elias ontmoet Polly, een meisje van 15 dat nieuw is in de buurt en zijn liefje wordt. Er ontstaat een menage à trois en de drie beleven de zomer van hun leven. En tegen beter weten in hoop je dat de dag toch komt, de dag waarop de wereld mooi is en alles goed gaat.
Reps heeft zijn verhaal heel kundig gecomponeerd. Hij goochelt met tijd. Zijn verteller wisselt de gebeurtenissen van de nacht af met fragmenten en brokstukken uit een dicht of ver verleden. Het is aan de lezer om de stukjes in elkaar te puzzelen. Opvallend is ook de intertekstualiteit, of is het de intermedialiteit van de roman. Films, muziek en boeken spelen een belangrijke rol in het leven van Elias, die maar moeilijk aansluiting vindt met de ‘echte’ wereld, en hij vernoemt en citeert lustig. Reps probeert al die verwijzingen ook zo goed mogelijk te kaderen. Misschien wat uitleggerig als je een kenner bent, maar handig als je niet zo beslagen bent. Het karakter van Elias wordt door de flashbacks goed getekend. Je kan vatten waarom hij doet wat hij doet. De andere karakters kennen we, door het ik-perspectief, enkel via Elias beleving en herinnering. De leefwereld van Polly en Evi kunnen we – zoals Elias zelf – een beetje benaderen. De ouders komen amper uit de verf. De jongeren ervaren het ‘volwassen’ gedrag nogal eens als ‘compleet gestoord’. Mooi zijn de tussenkomsten van Henri, die als een orakel met levenswijsheden strooit.
De taal van Reps is puur, zonder franjes, rechttoe rechtaan, geloofwaardig voor de leefwereld van zestienjarigen. Het boek is heerlijk dun en leest bijzonder vlot. Het is mijns inziens zeker een boek dat een breed lezerspubliek zal bevallen. Ik zou het zeker ook durven aanraden aan jongere lezers, in de hoop dat ze er de magie van het lezen in ontdekken. Maar wees wel gewaarschuwd. Het is een heftig boek, met zware thema’s als eenzaamheid en verlies, rouwverwerking, de rol van toeval in het leven… Het is zo’n boek waarin je als lezer graag wil ‘inbreken’, om de personages eens in je armen te nemen, om misschien ergens iets, al is het nog zo klein, te veranderen in de hoop daarmee het noodlot af te wenden. Een boek dat je doet dagdromen. Wat als dit? Wat als dat?