Leuk tussendoortje

In korte tafereeltjes vertelt een naamloze ik-verteller chronologisch hoe het was om op te groeien in die ‘vreselijke’ jaren tachtig. ‘Dit verhaal is echt gebeurd’ benadrukt de verteller ‘hoewel sommige dingen net iets anders gingen, maar als ik de dingen zou opschrijven zoals het echt ging dan geloof je het niet. Ik moet het hier en daar aanpassen, omdat je anders denkt dat ik het verzin. In het echt was het dus eigenlijk nog veel gekker.’ En inderdaad. Een ‘gewone’ jeugd was het niet. De verteller – die we voor het gemak verder V zullen noemen - is 8 in 1985 en woont in commune. Ze zijn met zijn tienen: vier vrouwen, één man – oom Bert – en vijf kinderen. Wie de vaders van de kinderen zijn is onduidelijk. ‘Mijn moeder zegt dat ik geen kind van Bert ben. Maar dat Bert wel mijn vader is.’ Volgens het communistische ideaal was iedereen gelijk. Maar Bert – de man – was toch net iets ‘gelijker’ dan de vrouwen. Een echte pasja was het, die vrouwen en kinderen bovendien terroriseerde met woedeaanvallen. En als Bert sterft halen de vrouwen gewoon een ander exemplaar in huis. De nieuwe goeroe heet Frans, en is meer van het zweverige type. Maar evengoed moet iedereen naar zijn pijpen dansen.
De volwassenen zijn vooral met zichzelf en met elkaar bezig. En weinig van wat toen normaal was kan nu nog door de beugel. Iedereen blowt, loopt naakt of heeft seks met iedereen, zelfs in het bijzijn van de kinderen. Er wordt amper gekookt en het stof wolkt in grote vlokken overal rond. Het beddengoed is smerig : ‘Als je op dit bed poept en het uitsmeert heeft volgens mij niemand het door.’ Naar de kinderen wordt nauwelijks omgekeken. Er komt zelfs politie en kinderbescherming aan te pas.
V herinnert zich ‘de verschrikkelijke jaren tachtig’ echter vooral als een eindeloze aaneenschakeling van landerige dagen. Een ander kind aan het huilen brengen was een beetje het hoogtepunt van de dag. ‘De dagen gaan voorbij als natte stront’ zegt Donnie ergens. Donnie woont ook in de commune en is de beste vriend van V. Ze delen samen een kamer, zitten in dezelfde klas en zijn onafscheidelijk. Donnie is erg levenswijs. Hij droomt van weglopen en sleurt V, die angstiger is, willens nillens mee. De wegloopplannen lopen als een rode draad door het boek. België is het plan. Daar is de mayonaise immers beter. Een eerste poging strandt voortijdig. Niemand heeft door dat ze niet naar school zijn geweest. ‘Nu vraag ik me de hele tijd af of weglopen wel zin heeft. Wat heeft het voor zin als niemand doorheeft dat je weg bent? Dan is het ook niet echt weglopen.’
Toch is het geen somber boek. Integendeel, het is zelfs best grappig. Het is licht en tezelfdertijd schrijnend. Heel mooi eigenlijk. Het is zeker ook geen ‘therapieboek’ van een schrijver die probeert af te rekenen met zijn verleden, al is de roman gebaseerd op veel eigen ervaringen van de auteur. In de media zegt Kamps dat het boek tezelfdertijd biografie, autobiografie en fictie is. Zijn eigen herinneringen heeft hij gemixt met die van een vriendin die effectief in een commune woonde.
Naar eigen zeggen wilde Kamps ook een boek schrijven dat hij zelf graag zou lezen. En hij is niet echt een lezer. Daarom houdt hij van kort. En kort is het geworden. Kort zinnen en korte hoofdstukken. Een boek dat leest als een trein. Kamps houdt ook van witruimtes. Als ‘ome Bert’ dood gaat krijgen we van de verteller zelfs drie volledig witte pagina’s om te kunnen ‘nadenken over wat er gebeurd is’. Het werkt goed. Zo krijgen al die mooie tafereeltjes net iets meer tijd om te bezinken. De verteller spreekt de lezer een aantal keer rechtstreeks aan. Dat verhoogt nog de betrokkenheid. De taal is eenvoudig maar niet simplistisch. De volwassen verteller blikt terug, met de onbevangenheid van het kind dat hij was.
Leuk debuut. Tim Kamps zet je bovendien helemaal op het verkeerde been. Knap gedaan.