Een vrijgevochten vrouw in een mannenwereld

In Kongokorset doet Herlinde Leyssens het verhaal van Gabrielle Deman, de eerste blanke vrouw die Kongo-Vrijstaat doorkruiste (1904-1907). Zij baseerde zich hiervoor op authentiek bronnenmateriaal – brieven, dagboeken en foto’s - uit het Afrikamuseum in Tervuren, hetgeen zij fictionaliseerde en aanvulde met haar fantasie. Deman groeide op in een bevoorrecht milieu. Haar vader was Edmond Deman, Frantalig Brussels uitgever. Schrijvers en kunstenaars als Emile Verhaeren, Maurice Maeterlinck, Félicien Rops, Fernand Knopff, George Minne, Théo Van Rysselberghe,… waren in het gezin Deman kind aan huis. Voor Gabrielle waren het ‘oncles’.
Maar Gabrielle is niet tevreden met dat leventje in een wattendoos. Ze wil iets betekenen. Ze wil haar eigen stempel op de wereld drukken. Ze wil leven voor haar eigen passies, zoals mannen dat konden. Ze droomt ervan wetenschapster te worden. Maar aan de universiteit is ze – als vrouw - niet welkom. Het weerhoudt haar er niet van verder te dromen. Ze leert zichzelf de eerste beginselen van de geneeskunde, ze leert dieren opzetten, met een jachtgeweer omgaan en fotograferen. Ze wil reizen. ‘Zoals Columbus en Cook, en Verne en Stanley’. Als ze Albert Sillye, commandant van de Force publique in dienst van koning Leopold II leert kennen ziet ze in hem een ticket naar Kongo. Alhoewel hij tien jaar ouder is en ze bijna vreemden zijn voor elkaar trouwen ze. Als Albert de opdracht krijgt om in Kongo een koninklijke stoeterij op te richten vertrekken ze. Eindelijk. Maar Gaby wil niet gewoon een brave koloniale echtgenote zijn. Zij wil mee op expeditie. Ze beschouwt het als haar koninklijke plicht om haar kennis en kunde ter beschikking te stellen van het koninklijk wetenschappelijk onderzoek en het Museum voor Natuurwetenschappen.
In het ietwat trage eerste deel van de roman reconstrueert Leyssens de jeugd van Gabrielle tot aan haar vertrek in 1904. Verhalend proza wordt afgewisseld met brieven. In het tweede deel beschrijft ze het avontuur in Kongo. Het contrast kan niet groter zijn. De taal van Leyssens is heel beeldend. Je trekt mee te voet of met de prauw door de jungle, trotseert wilde dieren, koppensnellers en koortsaanvallen. Maar ook de donkerste bladzijden uit de Belgische koloniale geschiedenis, de zweepslagen en de afgehakte handen, worden niet verzwegen.
Kongokorset bruist van vertelplezier. Het is aangename lectuur. Leyssens schrijft heel helder en gedetailleerd en heeft zich bovendien bijzonder goed gedocumenteerd. Er is ook al een vervolg op komst waarin we kunnen lezen hoe het Gabrielle, eenmaal terug in Europa, verder zal vergaan. Ik ga het zeker lezen.