Gebaseerd op ware gebeurtenissen

De eerste keer dat ik kennis maakte met dit boek, werd het me voorgelezen. Meester Van der Linden, klas 4, ik zal het niet vergeten, wat een verteller was dat.! Hij wist de rillingen over je rug te doen lopen. Al snel las ik het zelf ook een keer. Jaren later kwam ik het boek tegen op de boekenplank van een vriend. Zondag ochtend, 6 uur, niets beters te doen. Half gelezen. Daarna het boek zelf gekocht en herhaaldelijk opnieuw gelezen. Het wordt verkocht als kinderboek, maar dat is het eigenlijk niet.

Het boek is vertaald uit het Duits en leest goed. De Duitse titel is Krabat en onder die titel is het boek verfilmd, recent nog in 2008. Maar er blijkt veel meer Krabat te vinden te zijn... De oorspronkelijke Duitse versie heb ik helaas niet gelezen, wel veel andere (Duitse) verhalen over Krabat.

Door het internet kwam ik er in 2001/2002 achter dat Meester van de Zwarte Molen niet zomaar een verhaal is. Het is een plaatselijke legende over een volksheld die door Preussler in een spannend verhaal is verwerkt. Dat heeft hij op uitmuntende wijze gedaan, verschillende vertellingen rondom Krabat komen samen in Meester van de Zwarte Molen.

In de korte samenvatting van Hebban staat dat het verhaal zich in Bohemen afspeelt, maar dat is niet waar. De locatie is de Lausitz, een streek in het Duitse Saksen. Meer specifiek is het het deel van de Lausitz waar de Wenden of Sorben wonen, een volk met een westslavische taal. Als je in de streek gaat kijken, blijkt dat het er tweetalig is: Sorbisch en Duits. Dat is belangrijk om het verhaal te begrijpen op een dieper niveau: de Sorben zijn eeuwenlang onderdrukt geweest. Krabat is hun volksheld. Vanzelf is dan de Meester van de Zwarte Molen de onderdrukker van de Sorben.
De meeste Nederlandse lezers zal het ontgaan zijn, maar in de Lausitz is het nog steeds actueel. Meester van de Zwarte Molen is een ode aan die cultuur voor een westers publiek (de Lausitz lag in de DDR).

De persoon van Krabat is een historische persoon. De "echte" Krabat was Johann Schadowitz, een soldaat uit Kroatië, een woord waarvan Krabat een verbastering is. Het verhaal gaat dat deze Kroaat molens gebruikte om de naargeestige moerassen in het hoogveen van de Lausitz droog te leggen. Dat werd wel als toverij gezien (merk op hoeveel molenaars en molenaarskinderen in sprookjes kunnen toveren).
Uit de molenaarswereld komt ook Hobbezak (Pumphut). Dat is een legendarische persoon die de onderdrukte molenaarsjongens met toverij helpt. Over Pumphut zijn talloze legenden bekend, ook weer in de Lausitz.
Historisch is ook het gegeven van de soldaten die de molenjongens komen ronselen. Het gaat daarbij om de dertigjarige oorlog die ook de Lausitz niet onberoerd liet. De koning in Dresden heeft echt bestaan.
Vanzelfsprekend zijn de verschillende plaatsen uit het boek gewoon te bezoeken. Er is een fietsroute aangelegd tussen de verschillende plaatsen rond Schwarzkollm. Kamenz, Dresden en de Sorbische hoofdstad Bautzen liggen op grotere afstand.

HET VERHAAL
Krabat wordt op vreemde wijzen opgeroepen om naar de molen in Schwarzkollm te komen. Daar wordt hij leerling in de molen. Maar tegelijkertijd leert hij er zwarte magie. De verbondenheid onder de molenjongens is groot, want ze hebben de molenaar als gemeenschappelijke vijand.
Elk jaar komt er één nieuwe jongen bij, maar er zijn nooit meer dan twaalf jongens. Dus elk jaar moet er een sterven.
In de Paasnacht ziet Krabat een meisje en hij wordt op slag verliefd, ondanks waarschuwingen van zijn maat Tonda. Overigens is die Paasnacht -en Pasen over het algemeen- een typisch Sorbische traditie. Het is niet voor niets dat er zo'n nadruk op ligt.
Vanaf dat moment wordt het verhaal steeds beklemmender: wie zal er sterven, hoe loopt het af met de verboden liefde voor het meisje, en komen de molenjongens onder het juk van de molenaar uit? Hoewel dit gegeven ronduit angstaanjagend is (een molenjongen probeert zelfmoord te plegen, bijvoorbeeld), wordt het afgewisseld met de humor van de molenjongens en Hobbezak.
Het einde is als een sprookje. Het geeft hoop en doet recht aan de held die Krabat is.

Al met al is Meester van de Zwarte Molen een verhaal dat meer diepgang krijgt naarmate je de achtergronden beter gaat kennen. De thema's worden duidelijker, net als de gebruikte symboliek. Het blijkt dan ècht veel meer te zijn dan een verhaal voor kinderen.