De macht van de pen

In het Constantinopel van de 11e eeuw is macht nooit ver weg van gevaar. Hoofdpersonage Sven is geheimschrijver in dienst van Johannes de Weesmeester, de opperste raadgever en broer van de keizer. Met zijn schrijflei legt hij in verborgenheid alles vast wat Johannes wil weten. Sven is een soort spion: onopvallend, scherp en cruciaal in de handen van de macht. Hij noteert, registreert en beïnvloedt gebeurtenissen, maar worstelt met de morele consequenties van zijn werk. Zijn pen kan levens redden of vernietigen en toont hoe woorden macht geven en geschiedenis vormen. “Ik kende mijn plaats aan het hofleven: faciliterend, mijn meerdere prijzend, buigend”). Auteur Paul Christiaan Smis heeft met De geheimschrijver een historische roman geschreven die je meezuigt in het leven in de elfde eeuw.

Johannes de Weesmeester, pezig en lang, is allerminst geliefd bij het volk, is niet van koninklijke komaf. Hij speelde een rol bij de dood van keizer Romanus, die hij samen met keizerin Zoë vergiftigde. Zijn broer Michael wordt de nieuwe keizer. Johannes is machtig “haalt de belastingen op, bijgenaamd Johannes de Eunuch, heeft zichzelf ontmand,” en beweegt zich als een loyale, maar emotioneel beperkt figuur in schaduw van de keizer, altijd op zoek naar macht. Eunuchen waren aan het hof betrouwbare dienaren zonder eigen dynastieke belangen.

Ook Sven is eunuch en werd door Johannes in een weeshuis uitgekozen omdat hij ‘goed met woorden was.’ Zijn zus is bij een brand omgekomen en Sven heeft haar dochter Runa gered. Hij wordt een cruciaal instrument in de handen van de macht. Hij noteert, registreert en beïnvloedt gebeurtenissen, maar worstelt met de morele consequenties van zijn werk. Zijn pen kan levens redden of vernietigen, en hij ervaart de kracht en het gevaar van taal als instrument van macht. En zijn stem: “Je lacht en praat met bloemen in je stem.”

Harald: kracht, ambitie en Sven’s antagonist
Harald Sigurdsson, de jonge Vikingprins, arriveert met een vloot van 500 man op bevel van Johannes. Zijn doel is het dienen van het keizerlijk leger en het veiligstellen van inkomsten en politieke macht. . Als fysiek sterke en ambitieuze figuur fungeert hij als antagonist voor Sven: hij botst op Sven’s plannen, maar toont ook nieuwsgierigheid en menselijkheid. Er ontstaat een complexe spanning tussen hen, een mix van verantwoordelijkheid, bedreiging en subtiele intimiteit. “Mijn blik gleed over Haralds bijna naakte lichaam. Tinteling, rare tinteling in mijn darmen.” Lezers die Smis’ eerdere novelle Harald kennen, herkennen de jonge prins in deze roman en zien zijn karakter zich verder ontwikkelen.

De roman volgt Sven aan het hof en in zijn latere jaren als zieke man, verzorgd door Runa. Flashbacks tonen zijn jeugd en de brand in het huis van zijn zus, waarin hij Runa redde. Runa fungeert als emotioneel kompas en confronteert Sven met de gevolgen van zijn intriges. Tegelijk worstelt zij met haar eigen trauma’s. Dat wordt onder meer gesymboliseerd met het borduren van een portret van haar moeder. Staurakios, de geneeskundige, biedt een veilige haven en een verhaal van wederzijdse zorg en langzaam ontluikende affectie, een menselijke tegenpool voor de politieke intriges. De verhaallijnen kruisen elkaar continue wat veel dynamiek geeft aan het verhaal.

Macht, geheimhouding en morele verantwoordelijkheid
Centraal staan thema’s als macht, loyaliteit, geheimhouding en morele last. Sven maakt keuzes die zijn geweten belasten: manipulatie van Varjagen en Vikingen, belastinginning en persoonlijke compromissen. Tegelijk blijft hij verantwoordelijk voor mensen als Runa, die hem verzorgt en op wie hij emotioneel afhankelijk wordt.

De Geheimschrijver vertoont alle kenmerken van een klassieke historische roman. Constantinopel en omgeving zijn gedetailleerd en overtuigend beschreven. Figuren als keizer Michaël, Zoë en Harald krijgen fictieve diepgang en psychologisch realisme. Historische gebeurtenissen – zoals militaire campagnes van de Varjagen – worden verweven met persoonlijke verhalen en intriges van Sven, die zich beweegt in een grijze zone tussen loyaliteit, overleving en geweten. Deze elementen maken de roman rijk, overtuigend en meeslepend, zonder dat het een droge kroniek wordt.

Hedendaagse taal in een historische wereld
Een opvallend kenmerk van Smis’ stijl is de toegankelijke, moderne taal. De roman leest vloeiend en direct, terwijl de historische details gewicht en authenticiteit geven. De lezer raakt dicht bij Sven: zijn gedachten, angsten en emoties klinken herkenbaar, ondanks de historische setting.

Smis schildert Constantinopel levendig: de warmte van zomerse dagen (“de blaadjes schommelen loom aan hun twijgen”), de geur van markten, het angstzweet van hovelingen (“in het paleis hing de stank van intrige, in de stad rook het naar rebellie”) Fysieke gewaarwordingen (“knieën die als knollen tussen kuit en dij opbolden (…) De schrompelnavel, de ribben die onder de huid zichtbaar waren als boomwortels onder de aarde”)– pijn, ziekte, vermoeidheid – maken Sven tastbaar en menselijk.

Intrige, spanning en emotie
Het verhaal kent vele spanningsbogen: de brand in Sigrids huis, manipulatie van Varjagen, geheime hofafspraken en veldslagen. Tegelijk is er ruimte voor intimiteit en emotie: Runa’s zorg voor Sven, jeugdherinneringen en de kwetsbaarheid van een stervende.

Combinatie van intrige en menselijkheid
De Geheimschrijver is een gelaagde, meeslepende historische roman. De combinatie van een overtuigend historische setting, een moreel complex hoofdpersonage en een toegankelijke schrijfstijl maakt dit boek uitzonderlijk. Voor liefhebbers van historische romans vol intrige, psychologische diepgang en levendige personages is het een absolute aanrader.

En voor de liefhebbers: er komt nog een vervolg.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com



Leesadvies voor jongeren
Lees De Geheimschrijver als je wilt ontdekken hoe woorden macht hebben en geschiedenis schrijven. Het is spannend, meeslepend en laat zien dat keuzes gevolgen hebben. Een boek dat je uitdaagt én meesleept naar een andere tijd.