Lezersrecensie
Koeweit in de klei
Denk je aan Groningen dan komen beelden op van verzakkende woningen die met de moed der wanhoop gestut worden, ellende waarin veel inwoners gedompeld zijn, de verhalen van de aardbevingen, de onmacht of onwil van de overheid om de inwoners van de provincie schadeloos te stellen en ook dat de “oliemaatschappijen” zoveel mogelijk buiten schot blijven. Hoe anders was dat in 1959 toen bij Kolham vlakbij Slochteren door de NAM een enorme gasbel aangeboord werd. De overheid zette aardgas in voor de energietransitie van kolen naar gas. Binnen tien jaar is driekwart van Nederland aangesloten op aardgas. Maar de schadelijke effecten, hoewel bekend, werden onder de pet gehouden. In 1986 vindt de eerste aardbeving plaats, maar de overheid ontkent dat het iets met de gasboringen te maken heeft. Dat is in de voorbije jaren wel anders geworden.
Wat zou er gebeurd zou zijn als Slochteren zich onafhankelijk van Nederland had verklaard? Zou het dan allemaal anders zijn gelopen? Daar gaat In de Slochter Vrijstaat over. Het boek, speculatieve fictie, is geschreven door Jutta Koolhof, het pseudoniem van Auke Hulst. Hulst groeide zelf op in het buurtschap Denemarken in de voormalige gemeente Slochteren. Thema’s als idealisme, welvaart en zelfzucht vormen een rode draad in het verhaal.
Originele invalshoek
De Amsterdamse journaliste Jutta Koolhof, met een vader met Groningse roots, gaat drie dagen naar de Republiek Slochteren Vrijstaat, dat nu twintig jaar onafhankelijk is, om er een neutraal portret van te schilderen. Door de ogen van Jutta beschrijft Auke Hulst de alternatieve geschiedenis van Slochteren. Een originele aanpak. Hij kiest voor een driedelige vorm waarin hij eerst het ontstaan en het ontwikkelen van de Vrijstaat laat zien, gevoed door idealisme. Daarna volgt de doorontwikkeling waarin het vooral gaat om macht en geld en tenslotte is er het doorkijkje (weliswaar vanuit 1983) naar de toekomst. Hulst kent het gebied goed en laat zijn fantasie de vrije loop. Dat zorgt ervoor dat het boek prettig leest. Hij houdt ons tevens een spiegel voor.
De slag bij Knijpsbrug
Jutta: “Ik weet nog dat mijn Amsterdamse moeder ons in ’63, ik was negen, de troebelen probeerde uit te leggen: dat ver weg, aan de rand van het land, geld in de grond zat, maar dat “de mensen daar” weigerden te delen. Delen was belangrijk, zei ze.” Slochteren is in 1963 de strijd met Nederland aangegaan en is na de slag bij de Knijpsbrug onafhankelijk geworden. Men moet er niets van Nederland hebben. Men ging verder dan Fré Meis (legendarisch voorman van de Communistische Partij Nederland en afkomstig uit Oude Pekela), die zich druk maakte “over het verkwanselen van de bodemschatten ten gunste van de grote concerns en de hoge prijs die gewone gebruikers zouden moeten betalen.” Mannen als Kees Boon, op wiens grond het eerste gas is gevonden werd op 22 juli 1959, hadden gasmiljonairs kunnen zijn “als een bezettende mogendheid niet had bepaald dat alles beneden een paar meter diepte de Staat toebehoorde.” De Vrijstraat is eigenlijk dus een Koeweit in de klei. Jutta, die over Afrika schrijft, ziet een parallel met het gedekoloniseerde Afrika waar men de macht uiteindelijk zelf greep en de koloniale macht verdreef. Jutta wil een beeld krijgen van het gebied, spreken met sleutelfiguren en zal aan het eind een lezing geven over Afrika in het cultureel centrum van Slochteren Vrijstaat.
De metrolijn van de Vrijstaat
Het boek is doordacht en geeft regelmatig reden tot glimlachen. Zo heeft Slochter Vrijstraat een eigen wapen, gebaseerd op dat van Slochteren, inclusief de zwarte zeedraak (die overigens wel in zijn eigen staart bijt). Op de uitklapbare plattegrond zie je de kernen die deel uitmaken van de Vrijstaat, de infrastructuur, compleet met metrolijn, het immense stadion van voetbalclub SGV, de indrukwekkende skyline van Slochterburen met wolkenkrabbers, het militair terrein en de vluchthaven. Woudbloem was vroeger een aardappelmeelfabriek en is veranderd in een Cultureel Centrum en ook het Nationaal Park het Ruige Land (een van de boeken van Hulst is getiteld Kinderen van het Ruige Land) heeft een plekje gekregen. Slochter Vrijstaat in cijfers toont de statistieken van het land, de toename van de aardgasbaten, de koers van de Vrijmunt en het bestuur van de Presidentiële Republiek. Foto’s moeten het geheel geloofwaardig maken. Het is allemaal tot in perfectie doorgevoerd.
Van idealisme tot zakenkabinet
Feit en fictie spelen heerlijk door elkaar. Jutta bezoekt de eerste president Tonnus Klazema, die over de armoede van de streek spreekt, over de turf, de hereboeren en de knechting. Hij komt een “Esso-man” tegen (feitelijk hield Shell de ontdekking van het Groninger gasveld meer dan een jaar geheim voor zakenpartner Esso, medeaandeelhouder in de NAM) en kan daardoor zijn droom voor een eigen rijk gestalte gaan geven. Toch zijn er tegenstellingen te zien in de welvaart. Er blijken genoeg Slochternaren te zijn die maar mondjesmaat van de gasrijkdom geprofiteerd hebben. Het beleid van jaren later is gericht op bedrijfs- en eigenbelangen. Zo wil men Het Ruige Land herexploiteren. Tot slot is er de schrijver Aslander. Prachtig om te zien hoe Hulst hier de literatuur een plek geeft met een uitspraken als ”kunst hoort te bevragen” en “Vrijstaat is een gaaf land” Aslander is Science-fiction-auteur. Hij blikt in de toekomst “tot het leegroven van de grond zich begint te wreken middels bodemverzakkingen en aardbevingen.”
Tenslotte houdt Jutta voor een klein publiek haar lezing. “Ik week ervan af om een discussie los te maken over zelfbeschikking, de rol van grondstoffen in geopolitiek en een erfenis van corruptie en aangeleerde hulpeloosheid.” De Vrijstaat en Nederland zijn aan elkaar verbonden. “Ik ben afstammeling van Groningers én westerlingen – maar mijn hoop is vooral dat het beiden goed gaat, in wederzijds begrip en misschien zelfs: met vereende krachten.” Een hoopvolle boodschap.
—
Recensie is eerder verschenen op Bazarow.com
Leesadvies voor jongeren
Een dun boekje met een op geschiedenis gebaseerd verhaal over de gaswinning in Groningen.
Wat zou er gebeurd zou zijn als Slochteren zich onafhankelijk van Nederland had verklaard? Zou het dan allemaal anders zijn gelopen? Daar gaat In de Slochter Vrijstaat over. Het boek, speculatieve fictie, is geschreven door Jutta Koolhof, het pseudoniem van Auke Hulst. Hulst groeide zelf op in het buurtschap Denemarken in de voormalige gemeente Slochteren. Thema’s als idealisme, welvaart en zelfzucht vormen een rode draad in het verhaal.
Originele invalshoek
De Amsterdamse journaliste Jutta Koolhof, met een vader met Groningse roots, gaat drie dagen naar de Republiek Slochteren Vrijstaat, dat nu twintig jaar onafhankelijk is, om er een neutraal portret van te schilderen. Door de ogen van Jutta beschrijft Auke Hulst de alternatieve geschiedenis van Slochteren. Een originele aanpak. Hij kiest voor een driedelige vorm waarin hij eerst het ontstaan en het ontwikkelen van de Vrijstaat laat zien, gevoed door idealisme. Daarna volgt de doorontwikkeling waarin het vooral gaat om macht en geld en tenslotte is er het doorkijkje (weliswaar vanuit 1983) naar de toekomst. Hulst kent het gebied goed en laat zijn fantasie de vrije loop. Dat zorgt ervoor dat het boek prettig leest. Hij houdt ons tevens een spiegel voor.
De slag bij Knijpsbrug
Jutta: “Ik weet nog dat mijn Amsterdamse moeder ons in ’63, ik was negen, de troebelen probeerde uit te leggen: dat ver weg, aan de rand van het land, geld in de grond zat, maar dat “de mensen daar” weigerden te delen. Delen was belangrijk, zei ze.” Slochteren is in 1963 de strijd met Nederland aangegaan en is na de slag bij de Knijpsbrug onafhankelijk geworden. Men moet er niets van Nederland hebben. Men ging verder dan Fré Meis (legendarisch voorman van de Communistische Partij Nederland en afkomstig uit Oude Pekela), die zich druk maakte “over het verkwanselen van de bodemschatten ten gunste van de grote concerns en de hoge prijs die gewone gebruikers zouden moeten betalen.” Mannen als Kees Boon, op wiens grond het eerste gas is gevonden werd op 22 juli 1959, hadden gasmiljonairs kunnen zijn “als een bezettende mogendheid niet had bepaald dat alles beneden een paar meter diepte de Staat toebehoorde.” De Vrijstraat is eigenlijk dus een Koeweit in de klei. Jutta, die over Afrika schrijft, ziet een parallel met het gedekoloniseerde Afrika waar men de macht uiteindelijk zelf greep en de koloniale macht verdreef. Jutta wil een beeld krijgen van het gebied, spreken met sleutelfiguren en zal aan het eind een lezing geven over Afrika in het cultureel centrum van Slochteren Vrijstaat.
De metrolijn van de Vrijstaat
Het boek is doordacht en geeft regelmatig reden tot glimlachen. Zo heeft Slochter Vrijstraat een eigen wapen, gebaseerd op dat van Slochteren, inclusief de zwarte zeedraak (die overigens wel in zijn eigen staart bijt). Op de uitklapbare plattegrond zie je de kernen die deel uitmaken van de Vrijstaat, de infrastructuur, compleet met metrolijn, het immense stadion van voetbalclub SGV, de indrukwekkende skyline van Slochterburen met wolkenkrabbers, het militair terrein en de vluchthaven. Woudbloem was vroeger een aardappelmeelfabriek en is veranderd in een Cultureel Centrum en ook het Nationaal Park het Ruige Land (een van de boeken van Hulst is getiteld Kinderen van het Ruige Land) heeft een plekje gekregen. Slochter Vrijstaat in cijfers toont de statistieken van het land, de toename van de aardgasbaten, de koers van de Vrijmunt en het bestuur van de Presidentiële Republiek. Foto’s moeten het geheel geloofwaardig maken. Het is allemaal tot in perfectie doorgevoerd.
Van idealisme tot zakenkabinet
Feit en fictie spelen heerlijk door elkaar. Jutta bezoekt de eerste president Tonnus Klazema, die over de armoede van de streek spreekt, over de turf, de hereboeren en de knechting. Hij komt een “Esso-man” tegen (feitelijk hield Shell de ontdekking van het Groninger gasveld meer dan een jaar geheim voor zakenpartner Esso, medeaandeelhouder in de NAM) en kan daardoor zijn droom voor een eigen rijk gestalte gaan geven. Toch zijn er tegenstellingen te zien in de welvaart. Er blijken genoeg Slochternaren te zijn die maar mondjesmaat van de gasrijkdom geprofiteerd hebben. Het beleid van jaren later is gericht op bedrijfs- en eigenbelangen. Zo wil men Het Ruige Land herexploiteren. Tot slot is er de schrijver Aslander. Prachtig om te zien hoe Hulst hier de literatuur een plek geeft met een uitspraken als ”kunst hoort te bevragen” en “Vrijstaat is een gaaf land” Aslander is Science-fiction-auteur. Hij blikt in de toekomst “tot het leegroven van de grond zich begint te wreken middels bodemverzakkingen en aardbevingen.”
Tenslotte houdt Jutta voor een klein publiek haar lezing. “Ik week ervan af om een discussie los te maken over zelfbeschikking, de rol van grondstoffen in geopolitiek en een erfenis van corruptie en aangeleerde hulpeloosheid.” De Vrijstaat en Nederland zijn aan elkaar verbonden. “Ik ben afstammeling van Groningers én westerlingen – maar mijn hoop is vooral dat het beiden goed gaat, in wederzijds begrip en misschien zelfs: met vereende krachten.” Een hoopvolle boodschap.
—
Recensie is eerder verschenen op Bazarow.com
Leesadvies voor jongeren
Een dun boekje met een op geschiedenis gebaseerd verhaal over de gaswinning in Groningen.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
