Peter van Tilburg en zijn passie voor vorm en kleur

Markante beelden in de ruimte, kleurrijk op het platte vlak, luidt de kop van Passie voor vorm en kleur, het boek dat een overzicht geeft van het twee- en driedimensionale werk van kunstenaar Peter van Tilburg (1946). Zijn beelden zijn zowel in particulier bezit te vinden als in de openbare ruimte. Kunst in de openbare ruimte bepaalt de sfeer van een plek, kan een boodschap afgeven. Zo ook het werk van Peter van Tilburg. Toeschouwers kunnen zich verwonderen, genieten van de schoonheid van zijn werk. De voorstelling, het formaat, de omgeving, de plaats, de kleur zijn allemaal aspecten die de beleving van de toeschouwer prikkelen. Zijn beelden in de openbare ruimte geven de locatie een identiteit en zorgen voor herkenning en markering in het landschap. Maar in de openbare ruimte kan een kunstwerk ook kwetsbaar zijn. Dan denk ik bijvoorbeeld aan weersomstandigheden, vandalisme, herinrichting van de omgeving. Maar een beeld in de ruimte is altijd markant. Auteur Peter Thoben (1951), kunst- en cultuurhistoricus, heeft dat in het boek raak geformuleerd.

Herkenbaarheid
In toegankelijke taal positioneert Thoben kunstenaar Peter van Tilburg in de historie van de beeldhouwkunst: “Na de Tweede Wereldoorlog wordt figuratie losgelaten en ontstaat er steeds meer een abstracte vormentaal, en wordt er geëxperimenteerd met andersoortige materialen zoals aluminium, staal en kunststoffen”. Beeldenparken/tentoonstellingen als Park Sonsbeek in Arnhem, Park Middelheim in Antwerpen, gevolgd door de beeldentuinen die in de jaren 1980-1990 overal geopend worden zorgen ervoor dat het werk van Van Tilburg in de aandacht komt te staan. Zijn werk laat de ontwikkeling van figuratie naar abstract prachtig zien. De titels van de beelden verwijzen vaak naar een figuratieve beeldvormen: ‘Ontspruiting’, ‘Verlangen’, ‘In de wind’, ‘Snelheid, Ritme en Prestatie’ (een beeld vol dynamiek op een sportpark).

Geschilderde objecten in de ruimte
Van Tilburg werd geboren in Rotterdam en kan op jonge leeftijd van alles maken met handen. Hij krijgt al snel belangstelling voor kunst. In 1965 wordt hij toegelaten op kunstacademie Artibus in Utrecht, maar stopt er na een jaar, om vervolgens culturele antropologie te studeren. Hij werkt onder meer voor de United Nations en het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Azië en Afrika. Gedurende al die jaren is hij blijven schilderen en tekenen. In 1987 stapt hij over naar het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken van de Katholieke Universiteit Brabant in Tilburg. Hij krijgt nu de kans om zich op andere terreinen in de kunst te ontwikkelen. Gedurende de periode 1988-1995 bekwaamt hij zich met name in het ruimtelijk vormgeven. Hij gaat zich verdiepen in de technische aspecten en maakt kartonnen maquettes die hem in staat stellen grip te krijgen op de compositie van vormen, vlakken en verhoudingen. Hij gaat in plaatijzer vormen uitsnijden en die aan elkaar lassen. “De gelaste plaatdelen zijn vrijwel nooit recht en geven je daardoor het gevoel van beweging. Ze hebben meer weg van geschreven of geschilderde objecten in de ruimte.” Van Tilburg wordt door de jaren heen een veelgevraagd kunstenaar om aan beeldenbuitenexposities deel te nemen. Hij verkoopt regelmatig zijn sculpturen. Zo staan in Geersdijk op Noord-Beveland in Zeeland sinds 2012 liefst vier monumentale beelden met als titel ‘Getijdenwachters.’

Beweging
Het fraai vormgegeven boek is een echt kijkboek dat je steeds opnieuw oppakt. Het geeft een totaaloverzicht van de maquettes en de meer dan vijftig monumentale sculpturen die in binnen- en buitenland een mooie plek hebben gekregen. Keurig gedocumenteerd: met jaartal, afmetingen en de plek(ken) waar het geëxposeerd is. Bovendien zijn grafiek, tekeningen, schilderijen en aquarellen in de uitgave opgenomen. Je krijgt een mooi overzicht van zijn artistieke werk. Bijzonder zijn de onderlinge beïnvloedingen, ‘doorkijkjes’, zoals grafisch werk dat de inspiratie vormt voor maquettes en beelden, en vice versa. Je wordt meegenomen in de gedachtegang van de kunstenaar: van schets tot beeld, maar je ziet ook hoe de werken ontstaan in het atelier, hoe ze ter plaatse gemonteerd worden en hoe ze de ruimte waarin ze geplaatst worden markeren. Van Tilburg heeft het plaatstaal niet onbewerkt gelaten, maar kleur gegeven. Vorm en kleur vormen een prachtig spel in de openbare ruimte. Zijn beelden ogen nergens zwaar, hebben altijd een ‘lichtheid’. Alsof je naar de beelden van Alexander Calder kijkt, die zijn beelden ook van kleuren voorzag. En altijd is er die beweging en word je uitgenodigd om het beeld van meerdere kanten te bekijken. In SCACo 3 zie je wat het effect is door de foto’s die vanuit verschillende hoeken genomen zijn. Het levert spannende beelden op met een spel tussen binnen- en buitenruimte. SCACo is geïnspireerd op Lissitzky ‘s geometrisch constructivisme en diens suprematisme. El Lissitzky had het over Proun, waarvan de afkorting zou staan voor ‘Ontwerp voor de bevestiging van het nieuwe.’ SCACo staat voor Spatial Construction in an Architectonic Context. Van Tilburg laat ook geëngageerd werk zien, zoals het beeld op de cover van het boek, ‘De grens voorbij’: op drijvers die verwijzen naar vluchtelingboten staan rode banieren die op een finish en een warm welkom duiden, of ze vertegenwoordigen een stopteken. De kleuren en vormen zijn uitnodigend en bedreigend. Op het land staan geabstraheerd een mannelijke en vrouwelijke vorm. Kan men de grens voorbij?

Toekomst
In 2021 stopte Van Tilburg met zijn grote beeldhouwwerken. Het werd gewoon te zwaar. Nagenoeg alle beelden hebben een plek gekregen in Frankrijk, Duitsland, België en Nederland bijvoorbeeld. Maar de maquettes zijn gebleven. “Als iemand dat in een beeld wil omzetten, dan kan dat nog steeds, alleen dan besteed ik het werk wel uit,” zegt de kunstenaar. Hij legt zich nu vooral toe op het aquarelleren van mooie plekken in de natuur.

Passie voor vorm en kleur is met gevoel voor detail gemaakt. Het is een boek geworden om te koesteren; je blijft erin bladeren. Het geeft een prachtig beeld van een kunstenaar die de moeite waard is.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
In dit boek krijg je op toegankelijke wijze inzicht in hoe een kunstenaar zich ontwikkelt. Hoe vanuit een schets, maquette een beeld ontstaat.