Lezersrecensie
zwijgzaam bergwandelen
Cognetti, Paolo
De acht bergen.- vertaald door Yond Boeke en Patty Krone.- Amsterdam; De Bezige Bij, cop. 2017.- 239 pagina's.
Oorspronkelijke druk; Torino: Giulio Einaudi editore s.p.a, cop. 2016
ISBN978 90 234 6641 3
De acht bergen wordt geroemd vanwege de oprechtheid over vriendschap. Ik vind het al een soort cultboek geworden. (27 reserveringen op dit moment, in de bieb, op deze titel).
Cognetti is net als zijn hoofdpersoon ook documentairemaker. De roman is natuurlijk niet een op een autobiografisch, maar komt wel overeen met het leven van de auteur. Bergen zouden nooit zo beschreven kunnen worden zonder kennis ervan.
Die bergen spelen eigenlijk een hoofdrol in het boek. Pietro is het eenzelvig zoontje van een eigengereide, stugge, hardwerkende vakbondsman en een communicatieve maatschappelijk werkster uit Milaan. Ze kopen een vervallen huisje in een afgelegen dorp in de buurt van de Monte Rosa, in het westen van Noord-Italië. Daar, in dat verlaten gebied sluit de jongen vriendschap met een dorpsjongen die ook heel alleen lijkt. Ze gaan op avontuur in de natuur, langs de in de zomer snelstromende beek. Bruno komt vaak bij hen over de vloer en trekt, ook samen met de vader van Pietro voor lange tochten de bergen in, naar de toppen. Een vriendschap voor het leven komt eruit voort. Wanneer Pietro zich vanaf zijn pubertijd gaat afzetten tegen zijn vader en zijn eigen weg wil gaan, blijft Bruno degene die de vader vergezelt. Bruno heeft, net als de vader, een problematische achtergrond. Het gezin waaruit hij voortkomt kan niet voor hem zorgen. Wanneer Pietro's moeder probeert een betere toekomst voor de jongen te bereiden door hem mee te nemen naar Milaan, stuit dat op agressie van diens vader. Bruno lijkt voorbestemd voor een leven als bouwvakker. Pietro voor een solitair bestaan als filmmaker in verafgelegen bergen. Hij is vaak in de Himalaya om te filmen, om te wonen.
In hun volwassenheid zien de mannen elkaar terug. Pietro's vader is dan, langs de kant van de weg, in zijn auto, aan een hartaanval overleden en heeft zijn zoon een hooggelegen stukje grond met een bouwval nagelaten. Ze nemen de bouw van het huisje tegen de rotswand getweeën op, tijdens de zomer. Bruno weet hoe het moet, Pietro helpt hem.
Pietro loopt, ook als hij in zijn eentje op de berg is, zonder zijn moeder, de tochten die zijn vader op een kaart heeft ingetekend, na. Hij vindt zelfs, op een bepaalde top, achtergelaten aantekeningen van zijn vader. Zo leert hij diens beweegredenen en achtergrond, met behulp van zijn moeders verhaal, beter kennen. Bruno komt later om in een lawine, terwijl hij, na een mislukt avontuur om kaasmaker met een eigen boerderij te worden, op de oude alm van zijn familie, eenzaam in het hoge huisje verblijft. Verlaten door vrouw, een vroegere vriendin van Pietro, en kind.
Als ik het verhaal zo opschrijf dan vind ik de kitsch op de loer liggen. Een larmoyante geschiedenis die de tragiek van de altijd eenzame mens beschrijft. De roman is echter, zeker in het begin en middenstuk, heel evenwichtig van opbouw. Zowel voor wat betreft de psychologie van Pietro als diens observaties van zijn ouders en vriend, die meedeinen met de gebeurtenissen door de jaren heen. Hij treft de psyche, het wezen en het bestaan van zijn vriend, die maar moeilijk over zijn gevoelens praat, net als Pietro's vader, in de korte zinnetjes die hij prijsgeeft. Onvergetelijk vind ik de zinnen over het ritje naar Milaan waarover Bruno vertelt, dat hij in een opwelling ondernam om na een biertje weer terug te rijden naar de bergen. De beschrijving van het landschap en de handelingen die verricht moeten worden om er te kunnen bestaan, zijn weergaloos. Die geven voor mij de liefde voor het in-de-bergen-zijn weer terug en het praktische bestaan dat je er moet leiden.
Ook de herhaling van levensfeiten door de generaties heen zijn mooi getroffen. De vader was in zijn jeugd opgenomen in het gezin van de moeder. Bruno is als een zoon voor de vader, waar Pietro het liet afweten met de gezamenlijke bergwandelingen.
Een paar puntjes van kritiek:
Het laatste hoofdstuk, de mannen zijn inmiddels veertig geworden, is als afsluiting misschien wat geconstrueerd en snel afgewerkt. Dat Bruno, eenzaam op zijn berg, omkomt, is nogal koel beschreven. De ode aan de vriendschap, als opdracht in de laatste zin weliswaar adequaat en zeer liefdevol, maar ook niet geïntegreerd, erbij hangend als een beetje verplicht nummer. Alsof Cognetti zich er echt toe moest zetten dit op te schrijven.
De moeder is als aanwezigheid, de betrokken en sociale, aan anderen denkende mens, wat geïdealiseerd. Ze staat in het verhaal volledig in dienst van haar sociale omgeving, bijsturend op de achtergrond. Dit ondanks het drama dat zich voltrok binnen haar gezin van herkomst waardoor ze zonder contact met hen verder moest. Je leest niets over haar worstelingen, die er ongetwijfeld moeten zijn geweest.
Maar, al met al een prachtig verhaal over de veelzeggendheid van mannen van weinig woorden. Een ode aan de bergen waarin je hard moet zijn om er te kunnen leven. Waarin je uiteindelijk niet overleeft.
De acht bergen.- vertaald door Yond Boeke en Patty Krone.- Amsterdam; De Bezige Bij, cop. 2017.- 239 pagina's.
Oorspronkelijke druk; Torino: Giulio Einaudi editore s.p.a, cop. 2016
ISBN978 90 234 6641 3
De acht bergen wordt geroemd vanwege de oprechtheid over vriendschap. Ik vind het al een soort cultboek geworden. (27 reserveringen op dit moment, in de bieb, op deze titel).
Cognetti is net als zijn hoofdpersoon ook documentairemaker. De roman is natuurlijk niet een op een autobiografisch, maar komt wel overeen met het leven van de auteur. Bergen zouden nooit zo beschreven kunnen worden zonder kennis ervan.
Die bergen spelen eigenlijk een hoofdrol in het boek. Pietro is het eenzelvig zoontje van een eigengereide, stugge, hardwerkende vakbondsman en een communicatieve maatschappelijk werkster uit Milaan. Ze kopen een vervallen huisje in een afgelegen dorp in de buurt van de Monte Rosa, in het westen van Noord-Italië. Daar, in dat verlaten gebied sluit de jongen vriendschap met een dorpsjongen die ook heel alleen lijkt. Ze gaan op avontuur in de natuur, langs de in de zomer snelstromende beek. Bruno komt vaak bij hen over de vloer en trekt, ook samen met de vader van Pietro voor lange tochten de bergen in, naar de toppen. Een vriendschap voor het leven komt eruit voort. Wanneer Pietro zich vanaf zijn pubertijd gaat afzetten tegen zijn vader en zijn eigen weg wil gaan, blijft Bruno degene die de vader vergezelt. Bruno heeft, net als de vader, een problematische achtergrond. Het gezin waaruit hij voortkomt kan niet voor hem zorgen. Wanneer Pietro's moeder probeert een betere toekomst voor de jongen te bereiden door hem mee te nemen naar Milaan, stuit dat op agressie van diens vader. Bruno lijkt voorbestemd voor een leven als bouwvakker. Pietro voor een solitair bestaan als filmmaker in verafgelegen bergen. Hij is vaak in de Himalaya om te filmen, om te wonen.
In hun volwassenheid zien de mannen elkaar terug. Pietro's vader is dan, langs de kant van de weg, in zijn auto, aan een hartaanval overleden en heeft zijn zoon een hooggelegen stukje grond met een bouwval nagelaten. Ze nemen de bouw van het huisje tegen de rotswand getweeën op, tijdens de zomer. Bruno weet hoe het moet, Pietro helpt hem.
Pietro loopt, ook als hij in zijn eentje op de berg is, zonder zijn moeder, de tochten die zijn vader op een kaart heeft ingetekend, na. Hij vindt zelfs, op een bepaalde top, achtergelaten aantekeningen van zijn vader. Zo leert hij diens beweegredenen en achtergrond, met behulp van zijn moeders verhaal, beter kennen. Bruno komt later om in een lawine, terwijl hij, na een mislukt avontuur om kaasmaker met een eigen boerderij te worden, op de oude alm van zijn familie, eenzaam in het hoge huisje verblijft. Verlaten door vrouw, een vroegere vriendin van Pietro, en kind.
Als ik het verhaal zo opschrijf dan vind ik de kitsch op de loer liggen. Een larmoyante geschiedenis die de tragiek van de altijd eenzame mens beschrijft. De roman is echter, zeker in het begin en middenstuk, heel evenwichtig van opbouw. Zowel voor wat betreft de psychologie van Pietro als diens observaties van zijn ouders en vriend, die meedeinen met de gebeurtenissen door de jaren heen. Hij treft de psyche, het wezen en het bestaan van zijn vriend, die maar moeilijk over zijn gevoelens praat, net als Pietro's vader, in de korte zinnetjes die hij prijsgeeft. Onvergetelijk vind ik de zinnen over het ritje naar Milaan waarover Bruno vertelt, dat hij in een opwelling ondernam om na een biertje weer terug te rijden naar de bergen. De beschrijving van het landschap en de handelingen die verricht moeten worden om er te kunnen bestaan, zijn weergaloos. Die geven voor mij de liefde voor het in-de-bergen-zijn weer terug en het praktische bestaan dat je er moet leiden.
Ook de herhaling van levensfeiten door de generaties heen zijn mooi getroffen. De vader was in zijn jeugd opgenomen in het gezin van de moeder. Bruno is als een zoon voor de vader, waar Pietro het liet afweten met de gezamenlijke bergwandelingen.
Een paar puntjes van kritiek:
Het laatste hoofdstuk, de mannen zijn inmiddels veertig geworden, is als afsluiting misschien wat geconstrueerd en snel afgewerkt. Dat Bruno, eenzaam op zijn berg, omkomt, is nogal koel beschreven. De ode aan de vriendschap, als opdracht in de laatste zin weliswaar adequaat en zeer liefdevol, maar ook niet geïntegreerd, erbij hangend als een beetje verplicht nummer. Alsof Cognetti zich er echt toe moest zetten dit op te schrijven.
De moeder is als aanwezigheid, de betrokken en sociale, aan anderen denkende mens, wat geïdealiseerd. Ze staat in het verhaal volledig in dienst van haar sociale omgeving, bijsturend op de achtergrond. Dit ondanks het drama dat zich voltrok binnen haar gezin van herkomst waardoor ze zonder contact met hen verder moest. Je leest niets over haar worstelingen, die er ongetwijfeld moeten zijn geweest.
Maar, al met al een prachtig verhaal over de veelzeggendheid van mannen van weinig woorden. Een ode aan de bergen waarin je hard moet zijn om er te kunnen leven. Waarin je uiteindelijk niet overleeft.
1
Reageer op deze recensie
