De tussenwereld

Saunders, George
Lincoln in de bardo.- uit het Engels vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema.- Amsterdam:
De Geus, cop 2017.- 349 pagina's.
Oorspronkelijke titel: Lincoln in the bardo.- New York: Random house, cop. 2017
ISBN 978 90 445 3920 2
Met de Man Booker prize bekroonde roman, waarin Saunders een heel bijzondere stijl hanteert. Hij
laat in 153 (CVIII) hoofdstukken voornamelijk figuren uit de bardo, de tussenwereld, citeren wat
medebewoners uit die wereld opmerken. Willie, de jonggestorven zoon van Abraham Lincoln, staat
hierbij in het brandpunt van de belangstelling. Ook zijn er citaten uit bestaande werken over de
presidentiële aangelegenheden en directe brieven en verslagen van bijvoorbeeld de opzichter van de
begraafplaats en diens naasten.
Willie overlijdt terwijl hoge koortsen door zijn 11-jarige lichaam razen. Dit gebeurt tijdens een
groot feest dat in huize Lincoln gegeven wordt. Er zijn honderden genodigden. De aankleding en
het eten en drinken is van een grote luxe. Willies lichaam wordt bijgezet in een graftombe op de
begraafplaats waar zich ook, binnen en buiten het hek, de tussenwereldse gestorvenen bevinden.
Er volgt een ooggetuigenverslag van de aanwezigen op de verschijning van Abraham Lincoln, die
de tombe bezoekt en het lichaam van zijn zoon in zijn armen neemt en toespreekt. Ook Willie zelf
geeft commentaar, waarbij hij zijn stoffelijk omhulsel een wurm noemt. Hijzelf zit op een afstandje
de gebeurtenissen gade te slaan.
We komen door alle citaten en stemmen veel te weten over de zogenaamde bardo, waarin rangen en
standen zich voortzetten zoals voorheen. De lieden buiten het hek zijn duidelijk van minder allooi
dan degenen die erbinnen verblijven. Het gescheld en gevloek is er niet van de lucht. Het probleem
voor allen blijkt te zijn dat ze geen afscheid kunnen nemen van het aardse, ofschoon er regelmatig
een soort kosmische krachten hen daartoe komen aanzetten. De maatschappelijke orde zet zich
gewoon voort. De drie meest centrale figuren zijn mannen die zich nog steeds druk maken om hun
geleefde leven in de werkelijkheid, de keuzes die ze maakten en hun gewetensvolle bedenkingen
daarover. Zo is er de voormalige geestelijke die bang is dat de hemelpoort zich uiteindelijk niet voor
hem zal openen.
We komen ook veel te weten over Abraham Lincoln die verwikkeld is in de Burgeroorlog
(1861/1865). Veel tijdgenoten verwijten hem het slagveld en de gevallenen tot dan toe. En ze
hebben volstrekt gelijk. Dat zijn er velen.
Niemand wist natuurlijk hoe het zou aflopen. AL komt naar voren als een gewetensvolle president ,
afkomstig uit de lagere klasse en daardoor zeer solidair met hen die het minder hebben in materieel
opzicht.
Toch is de roman vooral een groots uitgewerkte fantasie over de tussenwereld, waarin de doden zich
al 'loopgibberend' voortbewegen, voortdurend van gedaante wisselen en zich moeten verzetten
tegen natuurkrachten die de jongen, Willie, trachten in te kapselen. Er is sprake van een soort sterke
en snelgroeiende klimop die het ventje omsluit. De drie mannen kappen de stengels met wilde
kracht weg. Er is veel te doen om de verschijning van de jongen, nieuwsgierigen van buiten het hek
verdringen zich om de tombe heen. De Drie, die mannen, treden in het lichaam van de op zijn
paardje voorthobbelende Lincoln, om hem te beïnvloeden in zijn keuzes: een tragikomische situatie
die ook zeer ontroert.
Uiteindelijk kunnen alle tussenbewoners kiezen om afscheid te nemen van de plek. De kleding en
andere accessoires aan de lichamen wervelen naar beneden en dan wordt het stil.