Sterke verhalen over liefde en obsessie in een origineel SF-universum

Disclaimer: ik ken de auteur persoonlijk. Ik vroeg hem mee te werken aan bundels die ik heb samengesteld. Enkele van mijn boeken zijn verschenen bij Quasis, de uitgeverij waar hij de uitgever is. Ik schreef samen met hem een boek dat zal verschijnen in de reeks 'De portalen van Indigo'. Ik kocht dit boek omdat ik de eerdere boeken van deze auteur erg goed vond en ook altijd geniet van zijn korte verhalen.

9 Ik was aanvankelijk van plan de bundel met vier sterren te beoordelen, maar toen las ik de briljante novelle waarmee deze bundel eindigt, die refereert aan de roman 'Witruimte' en aan verschillende korte verhalen uit de bundel, en besloot ik toch voor 4,5 (dus vijf sterren) te gaan - want het slotverhaal deed me deze collectie met een heel tevreden gevoel dichtslaan en met de overtuiging dat Polane een van de meest verbeeldingsvolle en verhaaltechnisch professionele auteurs binnen het fantastische genre is in ons taalgebied. Dat deze bundel nog zo weinig recensies heeft gekregen op Goodreads en Hebban laat zien dat nog te weinig lezers de verhalen van Polane een kans hebben gegeven. Een reden daarvoor kan zijn dat de verhalen op het eerste zicht best ingewikkeld lijken. Dat is in de eerste plaats door de achterliggende verhaalwereld van de witruimte. Dit universum, waarbij mensen kriskras door de tijd kunnen reizen en die kunnen herprogrammeren, maakt ingewikkelde avonturen mogelijk, waarbij de auteur smijt met termen als 'S-breinen' en 'herconfiguratie'. Hij neemt de lezer wat dat betreft niet bij de hand. Bovendien beschikt hij over behoorlijk wat kennis over met name de kunstgeschiedenis en nemen de verhalen je mee naar tijden en werelden die auteurs in tijdreisverhalen meestal links laten liggen (waarbij je ook in deze werelden in het diepe wordt gestort, zonder al te veel uitleg over waar je terecht bent gekomen). Als je de verwijzingen nazoekt (zoals naar de odalisken van Ingres) kloppen ze wel, dus je kunt deze auteur wat dat betreft vertrouwen.
Misschien denken sommige lezers dat dit voor hen te hoog gegrepen is, maar Polane is niet een auteur die wat het eigenlijke verhaal betreft probeert een spelletje met de lezer te spelen. Je hoeft niet te raden waar het om draait. De basis is steeds heel basaal, misschien zelfs klassiek, waarbij universele emoties centraal staan: liefde, lust, obsessie, wraak. (Zelf zou ik bij sommige verhalen misschien gewild hebben dat de auteur iets meer een spel speelde met de auteur, want ik miste soms een verrassende wending of twist die al het voorgaande in een ander licht zette). De wereld van de witruimte is het podium, waarop zich dezelfde verhalen afspelen die al werden gedeeld door schrijvers en kunstenaars door de eeuwen heen. Niet voor niets zijn er die verwijzingen, onder andere naar Shakespeare. In welke high tech SF-wereld dan ook, mensen blijven mensen.
Het is interessant te kijken naar de thematiek van de verhalen. Bijna alle verhalen draaien om de liefde - vaak leidend tot of in het huwelijk. En dan gaat het over hoe obsessie de liefde kan bedreigen (en andersom). Obsessie voor de kunst bijvoorbeeld (in een verhaal over beeldhouwer Auguste Rodin), of voor de zaak als je een agent bent, maar ook door de lust - irrationele obsessies die het denken van mensen kunnen overnemen en ze ertoe brengen om de mensen in hun leven minder aandacht te geven. Als iemand dan noodgedwongen zijn obsessies moet opgeven, uit zijn jachtige leven strandt in een eenvoudiger wereld, ontstaat er opeens wel tijd voor een diepe relatie, meer dan lust, een werkelijk het leven met elkaar delen. Om elkaar werkelijk te zien in de liefde - de hele persoon - is ongedeelde aandacht nodig. Tegelijk kan de obsessie veel voor elkaar krijgen - in het slotverhaal bereikt de hoofdpersoon uiteindelijk haar doel omdat ze besloten heeft de wraakzucht in deze iteratie van haar leven te behouden. Die brengt haar verder dan toen ze die wraakzucht had verwijderd. Maar ze kan pas vriendschappen sluiten, relaties aangaan, als ze haar doel bereikt heeft, niet daarvoor. Dus, kan de obsessie met kunst, werk, lust samen voorkomen met de ongedeelde aandacht voor de ander? Dat is volgens mij een van de vragen die deze bundel aan de lezer voorlegt. Ik vond dat uit deze thematiek de ontwikkeling van de auteur blijkt, met name in vergelijking met zijn eerdere (in mijn ogen ook heel geslaagde) vierluik van 'De onzichtbare maalstroom'.
De hoogtepunten uit de bundel waren voor mij het slotverhaal 'Tussenruimte', dat mij op het puntje van mijn stoel deed zitten en de reikwijdte van Polanes verbeelding illustreerde (niet alleen het Natuurhistorisch museum in Londen wordt aangedaan, maar ook Saturnusman Titan). Een ander hoogtepunt was 'Nessa', een prachtig, gevoelig liefdesverhaal dat zich afspeelt in het oude Mesopotamië. Verrassend was ook 'Chatboek', dat het moderne idee van parasociale relaties en het internet op een bijzondere manier illustreerde (erg goed verzonnen!). 'De vrouw met het zwaard' is een prachtig verhaal gebaseerd op de Alice-verhalen van Lewis Carroll. 'Oefening in pijn' was kort maar krachtig - over de kracht van kunst die ook ten kwade aangewend kan worden. 'Gegoten in brons' wist de historische setting heel goed tot leven te brengen, net als de obsessie van de kunstenaar.
Ik zou geen kritische recensent zijn als ik niet ook wat op de verhalen aan te merken had. Ten eerste dat sommige verhalen voor mij niet heel vloeiend lazen. De tekst kwam wat haperend op mij over. Toen ik probeerde na te gaan waarom dat was, ontdekte ik dat alle zinnen dezelfde zinsvolgorde hadden (in elk geval het merendeel daarvan): ze begonnen met de persoonsvorm en dan het werkwoord. Vooral wanneer dit korte zinnen waren, verstoorde het mijn leeservaring. Sommige latere verhalen bleken beter te vloeien, want de zinnen waren langer en complexer en daardoor viel de herhaling me minder op. Als amateurpaleontoloog moet ik ook toegeven geschokt te zijn dat in een verhaal gesuggereerd werd dat de Tyrannosaurus rex in het Jura-tijdperk leefde (en dat er toen al hoog gras zou groeien). Ten slotte was deze bundel heel goed geredigeerd, maar kwam ik toch wat foutjes tegen, vooral een paar enkel- of meervoudige werkwoordsvormen als er het tegenovergestelde had moeten staan. Gezien de kwaliteit van deze verhalen zijn dit absoluut geen punten waardoor lezers zich moeten laten tegenhouden. Aanrader voor wie houdt van SF waar hij of zij de aandacht bij moet houden.