Schelmenverhaal met serieuze ondertoon

In de ludieke roman, De boer, de vrouw en de brandewijn, neemt auteur Jonas Jonasson ons mee naar de regio Småland in het Zweden van de 19e eeuw. Deze schelmenroman, ook wel picareske roman genoemd, is een literair genre dat in de 16e, 17e eeuw in Spanje ontstond en waarin een sociale verschoppeling de hoofdrol heeft.
Vindingrijke en illegale stoker
Algot Olsson, zoon van een varkensboer ontwikkelt zich tot een slim persoon, dankzij zijn vader die onderwijs belangrijk vond en zorgde dat hij privéles kreeg. Iets wat in die tijd ongebruikelijk was voor een boer en waarop graaf Bielkegren jaloers is, omdat zijn kinderen niet slim zijn. Hij zint op allerlei streken om het hem moeilijk te maken en weet Algot uit zijn pachtboerderij te verjagen en zo een landloper te maken.

Maar daarmee heeft hij buiten de waard gerekend met de vindingrijke en illegale stoker. “Algot was een avontuur begonnen dat op allerlei manieren kon eindigen.” Door zijn zelfgestookte brandewijn komt Algot in contact met drukker Helmut en diens dochter Anna Stina. Met de nodige inventiviteit weten ze problemen de baas te blijven en er zelf beter van te worden.

Inventieve rakkers
Het ietwat sarcastische verhaal, met een serieuze ondertoon, begint met geschiedenisles over de situatie in het arme Zweden. Al snel ontvouwt het avontuurlijke in de personages zich en komt de ware aard van de hoofdpersonen, inventieve rakkers, tot leven. Algot heeft kijk op (illegale) zaken om geld mee te verdienen. Anna Stina is een strijdbare vrouw die je met gerust hart een feministe in de dop kan noemen. Niets pikt ze van de heren van wie ze verplichte taken als koken en afwassen krijgt toebedeeld. Getrouwd zijn is niets voor haar, omdat ze dan wettelijke onbekwaam en onderworpen aan haar man wordt en dat vindt ze onredelijk.

De graaf te slim af
Algot weet samen met zijn vrienden de graaf te slim af te zijn. En wat voor een graaf, een die zo dom is als het welbekende achtereind van een varken.“ Zijn gezinsleden beschouwde hij als kostenposten, verpesters van zijn humeur en veroorzakers van problemen.” En dat is ook niet zo moeilijk met een vrouw die Arabische volbloeden verzamelt en een spilzieke dochter. Maar is zijn vrouw wel echt zo dom als ze lijkt?“ Er zat niets anders op dan verder te gaan op de ingeslagen weg: Zich blijven voordoen als dom in het bijzijn van haar domme echtgenoot en te profiteren van de voordelen die dat opleverde.”

Ludieke, kleurrijke personen
Welgestelde mensen die denken anderen hun wil op te leggen, worden door Algot en vrienden afgetroefd. Het zijn allemaal personen waar je om moet lachen en je je afvraagt waar Jonasson de fantasie vandaan haalt om deze ludieke, kleurrijke lieden vorm te geven. Hij weet op humoristische wijze leefgewoonten weer te geven en normen en waarden aan de kaak te stellen. De ontknoping is op zich niet bijzonder, daar deze al vooruit te verwachten was. Toch weet Jonasson de juiste snaar te raken door de goedheid van een mens te laten zien.

De personages laten je voelen wat ze meemaken en hun gedachten komen begrijpelijk over. Lees zelf dit wonderlijke verhaal met diepere lagen waarin het verschil tussen een held en een schurk klein is. Het boek heeft meerdere verrassingen in petto die een leuke wending aan het plot geven.

In De boer, de vrouw en de brandewijn zijn vrouwen mannen te slim af met woorden, waardoor ze ongemerkt van alles gedaan krijgen en worden mensen, zonder dat ze het zelf in de gaten hebben, gefopt.

Met De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween debuteerde Jonasson en won hij de Swedish Book Sellers Award in 2010 mee. Sindsdien schrijft het ene na het andere boek vol humor, sarcasme en een serieuze ondertoon.
Deze recensie verscheen eerder op Boekenkrant.