Briljant op het randje van geniaal

“Weltschmerz betekent wereldpijn,” herinnerde ze zich dat Woody in bed had gezegd. “Wereldsmart.” Hij stak een sigaret op. “Je bent pas elf, dus te jong om het nu al te kunnen voelen, maar dat komt nog wel, als je een tijdje in deze wereld hebt geleefd.”

Treed binnen in het wereld van Jen Beagin, en het is een wereld waar je niet wil zijn, maar die je - uit pure fascinatie - ook niet meer kunt verlaten. Na het lezen van Stofzuigen in het donker wil je maar een ding: dat je het boek nooit uitgelezen had, dat het verhaal maar bleef doorgaan, dat je al die vreemde, ontwrichte, beschadigde personen maar bleef ontmoeten, dat je nog wat langer in haar verwrongen, pijnlijke en toch amusante en spannende werkelijkheid mag blijven vertoeven.

De schoonmaakster Mona komt na een korte maar intens heftige liefdesrelatie met de verslaafde meneer Getver terecht in het dorre, uitgedroogde landschap van New Mexico.
“Ga naar de woestijn,” zegt meneer Getver tegen Mona in zijn unieke liefdesbrief, “Huur een adobe casita. Ga schilderen. Sluit je aan bij een of andere gezonde sekte. Zoek een goeroe. Omring jezelf met (onleesbaar). Ik wil echt dat je…”

En Mona gaat, na het symbolisch vernielen van haar meest favoriete steelstofzuiger Gertrude, op zoek naar adobe casita en een nieuw leven. Taos in New Mexico is vol met interessante, hetzij wat uit het lood geslagen mensen, vol met prachtige, volle, lege, grote, kleine, artistieke huizen die Mona mag schoonmaken en naast het schoonmaken beoefent zij daar haar artistieke hobby. Ook een nieuwe liefdesrelatie kruist haar pad, meneer Duister (Dark), en zijn naam zegt al genoeg.
Een van haar nieuwe werkgevers, de paranormaal begaafde Betty voorspelt dat Mona nog maar heel kort te leven heeft, misschien niet langer dan een jaar.

“Betty had er geen benul van dat Mona een vroege dood op prijs zou stellen. De gedachte aan een vroegtijdig vertrek had jarenlang gefungeerd als fopspeen, iets om ‘s nachts op te sabbelen als ze niet kon slapen. Als Betty nou had gezegd dat haar levenslijn eindigde bij de leeftijd van achtennegentig, of achtentachtig, of achtenzeventig - ja, dan zou ze reden tot bezorgdheid te hebben.”

Het leven van Mona wordt bepaald door getroebleerde verhoudingen, onverwerkte trauma’s uit haar jeugd, bizarre relaties met haar ouders, grootouders, vrienden en minnaars, drugs- en drankgebruik, misbruik, incest, liefde en eenzaamheid. De personage van Mona kan makkelijk staan voor alles wat fout is in hedendaagse Amerikaanse samenleving, maar ook voor alles wat sterk en goed is in het eenzaam overleven van een weliswaar beschadigd maar evengoed prachtig individu. In bijna ondraaglijk mooie, filmische beelden ontdekt de lezer de schoonheid en wanhoop van Mona’s bestaan en de verrassende veerkracht die deze verrassende, originele, cynische en kwetsbare personage ondanks alles - of dankzij alles?- bezit.

Stofzuigen in het donker bestaat uit twee opeenvolgende delen, Doen alsof ik dood ben en Stofzuigen in het donker, eerder los verschenen en nu door de Uitgeverij Atlas Contact gebundeld in een nieuwe uitgave. Een extra grote hulde is op zijn plaats voor de voortreffelijke vertaling van Astrid Huisman en Roos van de Wardt, die het boek optilt naar een verfijnd taal genot van de bovenste plank.

Stofzuigen in het donker is een vreemd, grappig, dromerig verhaal, gelaagd en gecompliceerd, uniek in zijn soort. Meer dan terecht wordt het vergeleken met het onvolprezen oeuvre van Lucia Berlin. De lezers kunnen alleen maar hopen dat er nog veel meer van dit geweldige, contemporaine, venijnige en liefdevolle proza van Jen Beagin op komst is. En mocht dat onverhoopt niet gebeuren, dan is Stofzuigen in het donker alvast een helder glanzend juweel op het mantel van de hedendaagse literatuur.

Een puntje van kritiek op de teksten op de achterflap van de Nederlandse uitgave: uitspraken zoals “om in een deuk van te liggen, en aangrijpend”, “hilarische hoofdpersonage”, “droogkomisch” hebben bij een aantal lezers ten onrechte de verwachting gewekt dat we hier te maken hebben met de zoveelste deel van Bridget Jones Diary. Deze lezers schrijven dan vanuit hun teleurgestelde verkeerde verwachting recensies met twee sterren. Dat is erg jammer en buitengewoon onterecht ten aanzien van dit uitstekende, buitengewoon originele boek en dito schrijfster.