Indrukwekkende reis terug in de tijd

Alex Schulman is schrijver, journalist en presentator van de populairste podcast van Zweden. Hij schreef een aantal autobiografische boeken over zijn familie. Zijn debuutroman De Overlevenden is grotendeels fictie met een aantal autobiografische elementen. De vertaalrechten van het boek zijn verkocht aan 35 landen. De vertaling in het Nederlands door Angélique de Kroon verscheen in mei 2021.

Drie uit elkaar gegroeide broers reizen naar hun oude vakantiehuis bij een meer. Als kind brachten ze daar hun zomervakantie door tot een ongeluk twintig jaar eerder daar een eind aan maakte. Ze zijn er sindsdien nooit meer geweest. Hun moeder is onlangs overleden. De broers willigen haar laatste wens in. Ze gaan haar as uitstrooien bij het oude zomerhuis. De gezamenlijke onderneming is een reis naar het verleden, naar hun jeugd, naar een plek die voor altijd verbonden is met het drama dat zich daar heeft afgespeeld. De spanningen onderling lopen hoog op bij het ophalen van herinneringen en het uitspreken van wat nooit eerder is gezegd.

De Overlevenden leest bedrieglijk gemakkelijk. Het taalgebruik is mooi, zonder onnodig moeilijke woorden of ingewikkelde zinsconstructies. Uitgebreide beschrijvingen van de omgeving, prachtige metaforen worden afgewisseld met korte rake zinnen, die de sfeer neerzetten.

De tegenstelling tussen de lieflijke omgeving en het beklemmende gevoel dat er iets staat te gebeuren, is groot. De jongens hebben een hechte band, maar gooien onderling alles in de strijd voor hun vaders aandacht en hun moeders liefde. De ouders gaan het liefst hun eigen gang. De kinderen zwerven vaak rond in de bossen zonder ouderlijk toezicht tot het op een dag vreselijk misgaat. Een drama dat hun leven voorgoed verandert en tot stilstand brengt.

Te veel alcohol, ruzies, fysiek geweld, emotionele verwaarlozing en een onverwerkt trauma. Dit zijn de thema’s die Schulman tussen de regels door vermeldt. Toch voelt het boek op het moment van lezen niet zo zwaar. Het besef hoe heftig het is, komt pas achteraf.

Het verhaal kent een bijzondere opbouw. Verteller Benjamin wisselt een hoofdstuk uit het heden af met een hoofdstuk uit het verleden. De verhaallijn in het heden beslaat een periode van 24 uur en wordt in omgekeerde volgorde verteld. In het volgende hoofdstuk lees je wat er twee uur eerder is gebeurd. Dat hoofdstuk eindigt met de zinnen, waarmee het vorige hoofdstuk is begonnen. Een originele manier om de samenhang te bewaren en de lezer bij de les te houden. De korte hoofdstukken eindigen met een soort cliffhanger. Dat maakt het spannend en houdt het tempo hoog. Als lezer wil je, net als een rechercheur, steeds weten wat eraan voorafging.

Terwijl de tijd in het heden verder terugloopt, komt het verleden steeds sneller dichterbij. Het verleden bestaat uit bijna losstaande verhalen over de zomer twintig jaar geleden en loopt door tot het zeer recente verleden, 24 uur geleden. Het is ontzettend knap hoe Schulman verleden en heden laat samenkomen met een hartverscheurende onthulling. Een ontknoping zo onverwacht dat je het boek meteen wilt herlezen om te zien wat je hebt gemist. En echt waar, de tweede keer komt het nog meer binnen. Dieptriest, origineel, maar vooral indrukwekkend.