Verstrikt in een web van manipulatie, leugens en controle

Lotte Kok blijft in haar derde roman dicht bij huis. Het memoir Wat liefde kan doen, beslaat een aantal jaar van haar nog jonge leven. Ze beschrijft hierin haar relatie met een mentaal zieke partner. Het was een relatie die gepaard ging met emotioneel geweld. In juni 2024 werd het Hebban’s boek van de maand.

Lotte beschrijft hoe ze geleidelijk wordt ingepalmd door haar toenmalige vriend, die ze de poppenspeler noemt. Een man die de touwtjes graag in handen heeft. Zijzelf is de marionet, die overgeleverd is aan de nukken van haar partner. Hij heeft een lieve, kwetsbare en gekke kant, waar Lotte verliefd op wordt. Hij is tegelijkertijd controlerend en dwingend. Het begint met ogenschijnlijk onbenullige dingen. Zo heeft hij commentaar op de manier waarop ze haar teennagels knipt. Het gebeurt echter steeds vaker en over elk mogelijk onderwerp. De poppenspeler wordt boos als hij de controle verliest, loopt weg, kruipt in de slachtofferrol en geeft zijn partner de schuld van het escaleren van de situatie. Hij zoekt nooit de oorzaak bij zichzelf en altijd bij de ander. Hij is zo dreigend en overtuigend dat Lotte er zelf in gaat geloven.

Lotte krijgt een constante stroom van manipulatie, onderdrukking en vernedering over zich heen. Regelmatig dreigt haar vriend met zelfmoord om Lotte in het gareel te houden. Lotte wordt steeds angstiger, krijgt paniekaanvallen en gaat er bijna compleet aan onderdoor. Ze is loyaal, gehoorzaam en onderdanig. Precies zoals de poppenspeler het wil. Toch krijgt ze steeds een trap na tot ze slechts een schim is van zichzelf.

Het is schrijnend dat Lotte’s omgeving beïnvloed wordt door de poppenspeler. Ze maakt de vergelijking met een sekte. Niet alleen de twee partners zitten in de sekte, ook de omgeving, de familie en zelfs hulpverleners. Hij draait regelmatig de rollen om. Hij laat een rustige en redelijke kant zien, waardoor Lotte eruit ziet als dader in plaats van slachtoffer. Hiermee isoleert hij haar nog meer.

Wat liefde kan doen, begint sterk en pakkend. De eerste zinnen zijn tekenend voor het manipulatieve karakter van de poppenspeler. In korte zinnen en gemakkelijk taalgebruik zonder versierselen neemt Lotte Kok de lezer mee in haar persoonlijke verhaal dat in de ik-vorm is geschreven. Het is rauw en eerlijk. Het komt recht uit haar hart en direct bij de lezer binnen. Het leest zo vlot dat je bewust pauzes moet inlassen om het te laten bezinken. Doe je dat, dan voel je haar twijfel, haar angst en haar wanhoop. Je kunt niet anders dan sterk met haar meeleven.

Het verhaal is niet 100% chronologisch. Met name in het begin van het boek wordt er gebruik gemaakt van flashbacks. Af en toe is er een sprong vooruit in de tijd naar Lotte's steungroep of therapie om te illustreren hoe groot de impact was van een voorval. De manier waarop ze het verhaal vertelt, voelt heel natuurlijk en ongekunsteld. Het begin is fragmentarisch van aard. Naarmate het boek vordert komt er steeds meer structuur in. Het is alsof ze dan pas voldoende afstand heeft genomen om het helder op papier te krijgen.

Wat liefde kan doen laat zien hoe je in een relatie met psychisch geweld terecht kunt komen en hoe lastig het is om eruit te komen. Ergens onderweg raak je verstrikt in een web van manipulatie, leugens en controle en verlies je jezelf. Wat rest is pijn, vernedering, angst, wanhoop, verdriet, eenzaamheid en onderdrukking. Ook dat is wat liefde kan doen.