Uniek boek vol betoverend mooi en poëtisch proza

Doireann Ní Ghríofa (1981) woont met man en vier kinderen in het Ierse graafschap Cork. Na meerdere dichtbundels, maakt deze Ierse dichteres haar prozadebuut met Een geest in de keel. Het boek won diverse prijzen, waaronder de An Post Irish Book of the Year award in 2020. Ook werd de auteur samen met vertaler Caroline Meijer genomineerd voor de Europese literatuurprijs 2022. Het boek is grotendeels geschreven op het dak van een parkeergarage, de plek waar Ní Gríofa naartoe reed nadat ze haar dochter bij de crèche had afgeleverd.

Een geest in de keel is het persoonlijke relaas van een jonge moeder, die de zorg voor haar kinderen en het huishouden probeert te combineren met de zoektocht naar het leven van de achttiende-eeuwse dichteres Eibhlín Dubh Ní Chonaill. Zij maakte de rouwklacht Caoineadh Airt Uí Laoghaire na de moord op haar man Art O’Leary. Dit gedicht van 36 strofen behoort tot de canon van de Ierse taal en is verplichte leerstof voor scholieren.

“Bij onze eerste kennismaking was ik kind en was zij al eeuwen dood.”

Op elfjarige leeftijd hoort de dromerige Ní Gríofa de caoineadh voor het eerst en haar bewondering voor dit passionele klaaglied groeit naarmate ze ouder wordt. De zorg voor haar kinderen en het afwerken van eindeloze lijstjes met huishoudelijke taken, wisselt ze af met het vertalen van het gedicht in het Engels. Haar doel, een vertaling die recht doet aan de rauwheid en passie van het origineel, groeit langzaam uit tot een zoektocht naar Eibhlín Dubh, een vrouw en moeder waarmee ze zich enorm verwant voelt.

Zoals vele vrouwen voor en na haar, is weinig bekend over Eibhlín Dubh. Haar bestaan is uitgewist en komt alleen summier voor in door mannen geschreven teksten. Haar leven speelt zich af in de gaten tussen de geschreven regels door. Ní Ghríofa probeert deze gaten te vullen door in de archieven te duiken en de plekken te bezoeken waar ze heeft geleefd.

“Ik begin met een onwetenschappelijke wirwar van dagdromen en feiten, bij elkaar vergaard, terwijl ik klodders havermoutpap in de afvalbak schraap, schooltassen en jassen bij elkaar pluk, kinderen de auto in trommel, vloek tegen verkeerslichten, drie jongetjes gedag kus en weer naar huis rijd."

Het grootste deel van het boek gaat over het leven van Ní Gríofa en de zoektocht. Eibhlín Dubh is slechts haar geest in de keel, de onzichtbare vrouw die ze een stem wil geven. Maar gaandeweg de zoektocht geeft ze ook andere naamloze vrouwen, een stem in deze “vrouwelijke tekst”.

Een geest in de keel staat vol met prachtige, beeldende beschrijvingen. Het hele boek lijkt wel een gedicht. Soms lijkt de auteur af te dwalen en zich te verliezen in een stream of conciousness, maar uiteindelijk komt ze steeds terug bij hetgeen ze wil vertellen. Het geheel is vloeiend en associatief. De schrijfstijl doet denken aan muziek door het ritme, de alliteratie en de herhalingen.

"Zij is in die achteruitkijkspiegel aan het groeien. Algauw heeft ze op de weg terug naar huis haar oogjes open. Algauw is haar gebrabbel in woorden om te zetten. Algauw rukt ze aan de gordeltjes waarmee ik haar heb ingesnoerd. Algauw lacht ze naar me terug. Zo gaan die jaren in de achteruitkijkspiegel voorbij: algauw, veel te gauw."

Een geest in de keel is geen gemakkelijk boek. Je moet rustig de tijd nemen om alles in je op te nemen. Het zit boordevol mooie metaforen, motieven en symboliek, die bij een te snelle lezing aan de aandacht ontsnappen. Het is uiterst origineel en ik kan het met niets wat ik ooit gelezen heb vergelijken. Het is een ode aan het onzichtbare leven van de vrouw, de vrouwelijke stem in de geschiedenis en literatuur. Een volkomen uniek boek vol betoverend mooi en poëtisch proza.