Meer dan alleen ongecompliceerd leesvermaak

De veelzijdigheid van Özcan Akyol is in bepaald opzicht ongekend te noemen, want behalve auteur is hij eveneens columnist, televisiepresentator, radio- en podcastmaker en heeft hij een eigen theaterprogramma. Als schrijver debuteerde hij in 2011 met een kort verhaal in een bundel waarin auteurs vertellen wat de aanslagen van 11 september 2001 op hun leven heeft betekend. Hij heeft tevens diverse romans op zijn naam staan, waarvan Afslag 23 (2023) er een van is. Net als in zijn andere boeken heeft hij hierin persoonlijke elementen in verwerkt.

Net als in Eus (2012) en Toerist/Turis (2016) is Eus, een jongen die in een sociale onderklasse is opgegroeid, de protagonist. Hij probeert uit alle macht iets van zijn bestaan te maken, want hij wil voorgoed in het milieu dat hij zo goed kent blijven hangen. Hij vindt werk waarbij hij mobiel is, heeft een vriendin waar hij gek op is, maar heeft nog wel vrienden die hij al vele jaren kent. Om te veranderen moet hij vooral een strijd met zichzelf leveren en omdat hij daar nog weleens moeite mee heeft, keren oude gewoontes terug.

Het verhaal begint met een korte proloog die zich in augustus 2012 afspeelt en waarin een dan nog onbekend personage – al snel blijkt dat dit om de twintiger Eus gaat – zijn verhaal, dat zeven jaar eerder begint en vervolgens een chronologisch verloop heeft, doet. Dit begin zorgt ervoor dat de lezer enigszins nieuwsgierig wordt naar wat hij te zeggen heeft, dus in feite wat er de reden van is dat hij in de omstandigheden verkeert waarin hij zich momenteel bevindt. Hierover wordt in het vervolg van de plot steeds meer onthuld, waardoor je een behoorlijk beeld van hem, maar eveneens van zijn vrienden en familie krijgt. Je krijgt echter ook de indruk dat hij een voorgeschiedenis heeft die niet in déze, maar wel in de voorgaande romans uitgebreider beschreven is. Toch is Afslag 23 geen vervolgdeel van een serie en derhalve prima afzonderlijk te lezen, temeer omdat Akyol over dat verleden een en ander laat doorschemeren.

Omdat Eus ontzettend veel te vertellen heeft – het heeft er veel van weg dat hij op een of andere manier schoon schip wil maken – is het tempo van het verhaal tamelijk hoog. Daarnaast gebeurt er meer dan voldoende zodat de lezer zich geen moment hoeft te vervelen. Het is zonder meer interessant om het reilen en zeilen van de jongeman te volgen (in zekere zin beleef je dit samen met hem) en omdat hij eigenlijk uitermate sympathiek overkomt, hoop je dat hij zijn doelstellingen en dromen kan vervullen. Je merkt echt dat hij dit wil, maar tevens dat hij hiervoor een strijd moet leveren. Hij worstelt overduidelijk met het milieu waaruit hij afkomstig is en zijn streven om een ‘hogere klasse’ te bereiken. In feite kun je zeggen dat hij min of meer symbool staat voor de vele anderen die hiermee te maken hebben.

Hoewel de roman vanzelfsprekend fictief is, is het – zeker voor de lezer die iets over de auteur zelf weet – zonneklaar dat Akyol er diverse aspecten uit zijn eigen leven in heeft verwerkt, maar dan wel in extremere vorm. Hij brengt tevens enkele maatschappelijke thema’s naar voren, waaronder het hebben van vooroordelen ten opzichte van migranten, de opvatting ‘eens een dief, altijd een dief’ en cultuurverschillen. Het ene onderwerp is zichtbaarder dan het andere, maar ze kunnen absoluut worden herkend. Doordat dit allemaal voorbijkomt, is het boek hoe dan ook meer dan alleen maar wat ongecompliceerd leesvermaak.

Dankzij de luchtige en eigentijdse schrijfstijl, die bij tijd en wijle humoristische en cynische inslag heeft, is Afslag 23 volstrekt geen zware roman geworden. Akyol legt echter wel enkele problemen bloot waar jongeren als Eus tegenaan lopen. Heel diep gaat hij hier niet op in, maar voldoende om ze onder de aandacht te brengen. En dat heeft hij naar behoren gedaan.