Lezersrecensie
Linn over zichzelf en haar ouders
Na zeven jaar heb ik dit boek herlezen. Het is één van mijn liefste boeken en dat heeft meerdere redenen.
Ik las het in het Zweeds, een taal waar ik erg op gesteld ben, het speelt zich af op veel plaatsen die ik goed ken, ik heb veel boeken gelezen van en over Ingmar Bergman en ik hou van de schrijfstijl van Linn Ullmann, van haar associatieve manier van schrijven en van haar zelfspot, een prachtige eigenschap waarover maar weinigen beschikken. Kristien Hemmerechts is er ook goed in. Ik hou er misschien vooral zoveel van omdat ik er zelf niet over beschik.
Na enig wikken en wegen heb ik besloten om het hele boek te doorlopen om jullie een goede indruk te geven van de inhoud. De paginering zal niet helemaal kloppen en mijn vertaling zal ook niet helemaal overeenstemmen met die van de Nederlandse vertaling. Ik las immers de Zweedse vertaling.
10
Linn schrijft over haar onvoorwaardelijke liefde voor haar beide ouders. Ze was haar kind ( moeder ) en ze was zijn kind ( vader ), maar ze was niet hun kind.
'En als je bedenkt dat ze zelf ook kind wilden zijn, ja dan wordt het ingewikkeld.'
Er zijn veel foto's van haar met moeder en van haar met vader maar geen van hen drieën.
Lin wil snel volwassen zijn. Ze vond het niet fijn om kind te zijn. Ze was bang voor andere kinderen.
19
Linn beschrijft de rechtszaak waarin haar moeder, haar toenmalige echtgenoot en haar vader voor de rechter moeten verschijnen teneinde vast te stellen wie de vader van het kind was. Het is 1966 en de rechter vindt het maar een beschamende vertoning.
25/26
Linn vertelt dat ze zoveel van haar moeder houdt dat die het teveel vindt. Haar aanhankelijkheid ergert haar.
Moeder vond het het fijnst als haar dochter sliep. Linn vermoedt dat moeder zelf het liefst onvoorwaardelijk bemind wil zijn maar wel met rust gelaten. Veel willen hebben maar weinig kunnen geven.
36
Ullmann schrijft over de verjaardagen van haar vader, waar iedereen welkom is. Alle negen kinderen en alle zes moeders van die kinderen. Linn schrijft erover vanuit haar positie als kind. Ze is al 12 als ze al haar halfbroers en -zussen leert kennen. Nergens is sprake van wrijving of oordelen.
55
Een klein maar veelzeggend stukje: elke keer als haar vader haar ontmoet vraagt hij haar, hoe is het met je en hij neemt nooit genoegen met clichéantwoorden. Hij wil echt weten hoe het met haar gaat.
154
Linn is 10 jaar en woont met haar moeder in Oslo. Liv Ullmann is op dat moment één van de meest gevraagde filmsterren ter wereld. Mamma is vaak van huis en dan past oma op. Maar oma heeft ook niet altijd tijd en dan huurt moeder een schare kindermeisjes in.
Indringend schrijft Linn over haar herinneringen aan deze periode.
171
Inmiddels woont Linn met haar moeder in New York. Ze zullen meerdere keren heen en weer verhuizen tussen Oslo en New York of Los Angeles. Op haar vijfde was ze voor het eerst in New York. Maar Liv heeft amper tijd voor haar meisje en huurt ook hier kindermeisjes in aan de lopende band.
198
Mamma gaat optreden op Broadway in een musical. Linn: 'maar mijn moeder kan helemaal niet dansen en zingen. Het is gewoon genant.'
Linn zelf zit al jaren op ballet.
202
'Moeder is geen godin, maar haar schoonheid is van het soort dat toebehoort aan iedereen en niemand......'
Ze vraagt zich af of moeder wel een eigen schoonheid heeft - een eigen gezicht - die er alleen maar is voor het meisje.'( zo noemt de schrijfster zichzelf vaak in dit boek )
'Hoe ziet moeder eruit ( vraagt het meisje zich af ) wanneer ze naar mij kijkt zonder dat iemand ziet dat ze naar mij kijkt.'
Het is duidelijk dat de schrijfster hier duidt op de onechtheid van haar moeder. Iets waar ze last van heeft maar wat ze niet veroordeelt.
223
Moeder wordt geïnterviewd door de Joegoslavische televisie. Ze is nu 42 en Linn 15.
De interviewer wordt op slag verliefd op moeder en trekt zonder omwegen bij moeder en kind in. Linn ziet of hoort dat moeder koketteert met hem en er zelf voor zorgt dat ze hem het hoofd op hol brengt.
Al gauw voelt moeder zich volkomen klem in deze bizarre situatie en ze neemt een overdosis medicijnen. Snel ingrijpen voorkomt dat ze overlijdt.
Moeder heeft inmiddels al veel affaires achter de rug en de 15-jarige Linn vraagt zich af of ze eigenlijk wel gelukkig kan zijn met een man. Wederom zonder oordelen vertelt Linn over wat er gebeurd is.
252
Door het hele boek heen wisselt de schrijfster af tussen vader en moeder. Op deze pagina is haar vader stervende en liggen ze samen in bed. Vertederend en hartverscheurend tegelijk.
286, 289
Meerdere malen komt de dochter terug op de onmogelijkheid van een bestendige relatie tussen haar ouders.
292, 298
Linn schrijft over haar relatie met de fotograaf die haar aanrandt en verkracht. Het boek Meisje 1983 ( zie mijn recensie ) zal ze pas 7 jaar later schrijven. Ze is nu duidelijk nog niet toe aan het echt tot zich laten doordringen van wat er gebeurd is. Maar dat gevoel bekruipt me vaker tijdens het lezen want veel passages zijn hartverscheurend, om stil van te worden.
344
Het hele boek is doordrenkt van de bandopnames die vader en dochter maken. Het zal een soort boek worden. Regelmatig lezen we verbatim verslagen die teder en intiem zijn, door het hele boek heen.
Als Linn terug moet naar Oslo maken ze nieuwe afspraken maar vader is in de tussentijd zo sterk achteruit gegaan dat het project niet kan worden afgemaakt.
346
'Mijn vader bezat de eigenschap dat hij anderen het gevoel kon geven dat ze uniek voor hem waren. Ze voelden zich gezien, gehoord en uitverkoren.'
Tot op zeer hoge leeftijd kon hij mensen het gevoel geven, je bent de enige die ik tot mezelf toelaat.
357, 358
Het is niet voor niets dat de schrijfster twee voorvallen memoreert waaruit blijkt dat vader het voor haar opnam. Ze vertelt er gedetailleerd over. Ze is dan een tiener. Het moet haar bijzonder goed doen.
Tussen de bedrijven door vertelt Linn iets over haar eigen huwelijken en kinderen. Het is natuurlijk geen wonder dat zij drie kinderen heeft uit twee huwelijken.
Ik kreeg de indruk dat het contact tussen haar en moeder inmiddels minder intensief is dan vroeger. Liv Ullmann leeft nog steeds en is ver in de 80.
Steeds keren we terug naar Fårö, het eiland in de Oostzee, iets groter dan Terschelling met amper 500 inwoners maar boordevol prachtige natuur waar de schrijfster telkens aan refereert. Haar vader woonde er ruim 40 jaar en is er ook begraven. Voor Linn is het een zeer dierbare plek omdat ze er vanaf haar kleutertijd steeds weer naar terugkeerde.
Linn Ullmann is letterkundige , onder andere, en dat merk je al lezende. Regelmatig komen schrijvers voorbij aan wie ze moest denken, al schrijvende. Beckett, Cocteau, Dylan, Flaubert, Proust, Rilke, Strindberg, Woolf, en meer.
De destijds beroemde pianiste Käbi Laretei was de vijfde echtgenote van Ingmar Bergman. Hij verbrak deze relatie toen hij Liv Ullmann leerde kennen. Daniel, zoon van Bergman en Laretei, en Linn trekken veel samen op als beiden op Fårö zijn. Käbi komt regelmatig op bezoek en dan geniet iedereen van haar fenomenale pianospel. Er lijken geen wanklanken te zijn....
De titel van dit boek heeft natuurlijk betrekking op de rusteloze aard van alledrie. Ingmar Bergman, Liv Ullmann en Linn Ullmann kunnen het niet echt vinden in het leven, beschadigd als ze zijn door hun jeugd. Wat ze gemeen hebben is hun ongebreidelde creativiteit en dadendrang.
Ik las het in het Zweeds, een taal waar ik erg op gesteld ben, het speelt zich af op veel plaatsen die ik goed ken, ik heb veel boeken gelezen van en over Ingmar Bergman en ik hou van de schrijfstijl van Linn Ullmann, van haar associatieve manier van schrijven en van haar zelfspot, een prachtige eigenschap waarover maar weinigen beschikken. Kristien Hemmerechts is er ook goed in. Ik hou er misschien vooral zoveel van omdat ik er zelf niet over beschik.
Na enig wikken en wegen heb ik besloten om het hele boek te doorlopen om jullie een goede indruk te geven van de inhoud. De paginering zal niet helemaal kloppen en mijn vertaling zal ook niet helemaal overeenstemmen met die van de Nederlandse vertaling. Ik las immers de Zweedse vertaling.
10
Linn schrijft over haar onvoorwaardelijke liefde voor haar beide ouders. Ze was haar kind ( moeder ) en ze was zijn kind ( vader ), maar ze was niet hun kind.
'En als je bedenkt dat ze zelf ook kind wilden zijn, ja dan wordt het ingewikkeld.'
Er zijn veel foto's van haar met moeder en van haar met vader maar geen van hen drieën.
Lin wil snel volwassen zijn. Ze vond het niet fijn om kind te zijn. Ze was bang voor andere kinderen.
19
Linn beschrijft de rechtszaak waarin haar moeder, haar toenmalige echtgenoot en haar vader voor de rechter moeten verschijnen teneinde vast te stellen wie de vader van het kind was. Het is 1966 en de rechter vindt het maar een beschamende vertoning.
25/26
Linn vertelt dat ze zoveel van haar moeder houdt dat die het teveel vindt. Haar aanhankelijkheid ergert haar.
Moeder vond het het fijnst als haar dochter sliep. Linn vermoedt dat moeder zelf het liefst onvoorwaardelijk bemind wil zijn maar wel met rust gelaten. Veel willen hebben maar weinig kunnen geven.
36
Ullmann schrijft over de verjaardagen van haar vader, waar iedereen welkom is. Alle negen kinderen en alle zes moeders van die kinderen. Linn schrijft erover vanuit haar positie als kind. Ze is al 12 als ze al haar halfbroers en -zussen leert kennen. Nergens is sprake van wrijving of oordelen.
55
Een klein maar veelzeggend stukje: elke keer als haar vader haar ontmoet vraagt hij haar, hoe is het met je en hij neemt nooit genoegen met clichéantwoorden. Hij wil echt weten hoe het met haar gaat.
154
Linn is 10 jaar en woont met haar moeder in Oslo. Liv Ullmann is op dat moment één van de meest gevraagde filmsterren ter wereld. Mamma is vaak van huis en dan past oma op. Maar oma heeft ook niet altijd tijd en dan huurt moeder een schare kindermeisjes in.
Indringend schrijft Linn over haar herinneringen aan deze periode.
171
Inmiddels woont Linn met haar moeder in New York. Ze zullen meerdere keren heen en weer verhuizen tussen Oslo en New York of Los Angeles. Op haar vijfde was ze voor het eerst in New York. Maar Liv heeft amper tijd voor haar meisje en huurt ook hier kindermeisjes in aan de lopende band.
198
Mamma gaat optreden op Broadway in een musical. Linn: 'maar mijn moeder kan helemaal niet dansen en zingen. Het is gewoon genant.'
Linn zelf zit al jaren op ballet.
202
'Moeder is geen godin, maar haar schoonheid is van het soort dat toebehoort aan iedereen en niemand......'
Ze vraagt zich af of moeder wel een eigen schoonheid heeft - een eigen gezicht - die er alleen maar is voor het meisje.'( zo noemt de schrijfster zichzelf vaak in dit boek )
'Hoe ziet moeder eruit ( vraagt het meisje zich af ) wanneer ze naar mij kijkt zonder dat iemand ziet dat ze naar mij kijkt.'
Het is duidelijk dat de schrijfster hier duidt op de onechtheid van haar moeder. Iets waar ze last van heeft maar wat ze niet veroordeelt.
223
Moeder wordt geïnterviewd door de Joegoslavische televisie. Ze is nu 42 en Linn 15.
De interviewer wordt op slag verliefd op moeder en trekt zonder omwegen bij moeder en kind in. Linn ziet of hoort dat moeder koketteert met hem en er zelf voor zorgt dat ze hem het hoofd op hol brengt.
Al gauw voelt moeder zich volkomen klem in deze bizarre situatie en ze neemt een overdosis medicijnen. Snel ingrijpen voorkomt dat ze overlijdt.
Moeder heeft inmiddels al veel affaires achter de rug en de 15-jarige Linn vraagt zich af of ze eigenlijk wel gelukkig kan zijn met een man. Wederom zonder oordelen vertelt Linn over wat er gebeurd is.
252
Door het hele boek heen wisselt de schrijfster af tussen vader en moeder. Op deze pagina is haar vader stervende en liggen ze samen in bed. Vertederend en hartverscheurend tegelijk.
286, 289
Meerdere malen komt de dochter terug op de onmogelijkheid van een bestendige relatie tussen haar ouders.
292, 298
Linn schrijft over haar relatie met de fotograaf die haar aanrandt en verkracht. Het boek Meisje 1983 ( zie mijn recensie ) zal ze pas 7 jaar later schrijven. Ze is nu duidelijk nog niet toe aan het echt tot zich laten doordringen van wat er gebeurd is. Maar dat gevoel bekruipt me vaker tijdens het lezen want veel passages zijn hartverscheurend, om stil van te worden.
344
Het hele boek is doordrenkt van de bandopnames die vader en dochter maken. Het zal een soort boek worden. Regelmatig lezen we verbatim verslagen die teder en intiem zijn, door het hele boek heen.
Als Linn terug moet naar Oslo maken ze nieuwe afspraken maar vader is in de tussentijd zo sterk achteruit gegaan dat het project niet kan worden afgemaakt.
346
'Mijn vader bezat de eigenschap dat hij anderen het gevoel kon geven dat ze uniek voor hem waren. Ze voelden zich gezien, gehoord en uitverkoren.'
Tot op zeer hoge leeftijd kon hij mensen het gevoel geven, je bent de enige die ik tot mezelf toelaat.
357, 358
Het is niet voor niets dat de schrijfster twee voorvallen memoreert waaruit blijkt dat vader het voor haar opnam. Ze vertelt er gedetailleerd over. Ze is dan een tiener. Het moet haar bijzonder goed doen.
Tussen de bedrijven door vertelt Linn iets over haar eigen huwelijken en kinderen. Het is natuurlijk geen wonder dat zij drie kinderen heeft uit twee huwelijken.
Ik kreeg de indruk dat het contact tussen haar en moeder inmiddels minder intensief is dan vroeger. Liv Ullmann leeft nog steeds en is ver in de 80.
Steeds keren we terug naar Fårö, het eiland in de Oostzee, iets groter dan Terschelling met amper 500 inwoners maar boordevol prachtige natuur waar de schrijfster telkens aan refereert. Haar vader woonde er ruim 40 jaar en is er ook begraven. Voor Linn is het een zeer dierbare plek omdat ze er vanaf haar kleutertijd steeds weer naar terugkeerde.
Linn Ullmann is letterkundige , onder andere, en dat merk je al lezende. Regelmatig komen schrijvers voorbij aan wie ze moest denken, al schrijvende. Beckett, Cocteau, Dylan, Flaubert, Proust, Rilke, Strindberg, Woolf, en meer.
De destijds beroemde pianiste Käbi Laretei was de vijfde echtgenote van Ingmar Bergman. Hij verbrak deze relatie toen hij Liv Ullmann leerde kennen. Daniel, zoon van Bergman en Laretei, en Linn trekken veel samen op als beiden op Fårö zijn. Käbi komt regelmatig op bezoek en dan geniet iedereen van haar fenomenale pianospel. Er lijken geen wanklanken te zijn....
De titel van dit boek heeft natuurlijk betrekking op de rusteloze aard van alledrie. Ingmar Bergman, Liv Ullmann en Linn Ullmann kunnen het niet echt vinden in het leven, beschadigd als ze zijn door hun jeugd. Wat ze gemeen hebben is hun ongebreidelde creativiteit en dadendrang.
1
Reageer op deze recensie
