Cromwell en zijn tijdgenoten op een ongeëvenaarde, intense en schokkende wijze tot leven gewekt

“Het boek Henry” is, na “Wolf Hall”, het tweede deel uit de Tudor-trilogie. “Het boek Henry” verwijst naar een soort “gebruiksaanwijzing” voor iedereen die geregeld met Hendrik VIII (Henry) moet omgaan. Het verhaal speelt dus in de zestiende eeuw aan het hof van Henry. Nochtans draait de trilogie voornamelijk rond Thomas Cromwell en zijn rol als staatssecretaris van Henry.
Het eerste deel had me meteen in zijn greep en het denderde met een rotvaart verder. Van meet af aan - met de indrukwekkende openingsscène waarbij de jonge Thomas net niet doodgemept wordt door zijn dronken vader – was deze roman moeilijk weg te leggen. De meesterlijke, elegante en tegelijk zeer realistische schrijfstijl en de opbouw zullen mij bijblijven. Mantels aandacht voor de alledaagse dingen en de uitgewerkte beschrijvingen van kleding, stoffen, binnenhuisinrichting (vb. de kwaliteit van een tapijt), .... hebben het effect van een teletijdmachine: je wordt meegevoerd naar de tijd van Cromwell en het voelt alsof je in een hoekje van de kamer de verschillende scènes gadeslaat. Mantels schrijfstijl is ook zeer dynamisch met een constante wisseling van scènes. Daarnaast kon ik haar superieur gevoel voor zwarte humor best smaken: een ingehouden, “tongue-in-cheek”, soms gortdroge Britse humor. Understatements zijn hierbij een veelvuldig aangewende stijlfiguur. Cromwell is bij momenten een behoorlijk flegmatiek figuur en daaruit vloeit ook al een zekere humor voort. Daarnaast is er ook de humor ten koste van Cromwell die meestal om zijn gering(re) afkomst draait.
In “Het boek Henry” gaat Hilary Mantel verder op het indrukwekkende niveau van “Wolf Hall”. Het boek Henry lijkt naadloos de draad van Wolf Hall op te pakken: Cromwell is nog even scherp van geest en Mantels schrijfstijl even aansprekend. Beide romans bestaan grotendeels uit Cromwells indrukken en de gesprekken die hij voert met als hoofddoel de gedachten en drijfveren van de anderen te achterhalen. Nochtans is het verhaal of de plot van Het boek Henry meer rechttoe rechtaan dan in Wolf Hall waar er meer uitweidingen rond bijvoorbeeld de Engelse mythologie voorkomen.
Cromwell is nog steeds de staatssecretaris van Henry, een koning die de dingen niet altijd even duidelijk op een rijtje heeft en daarom beroep doet op Cromwell die altijd - of toch op zijn minst doorgaans - wel scherp van geest is. Cromwell begrijpt ook zeer goed dat hij Henry op zijn minst de (meestal foute) indruk moet geven dat de beslissingen die de koning neemt ook werkelijk zijn eigen beslissingen zijn. In deel 2 viel het mij meer dan in Wolf Hall op hoe Mantel Henry soms – met de nodige humor - neerzet als een ontevreden klein kind, mokkend in zijn hoekje. Die humor is zo mogelijk nog donkerder en bijwijlen boosaardig spottend en de dialogen knetteren dat het een lieve lust is.
Cromwell is een fascinerend en indrukwekkend personage. In Wolf Hall kan je – mijn inziens - alleen maar bewondering hebben voor het politieke genie Cromwell dat zich vanuit een ellendige jeugd met een vader “met meer dan één vijs los” aan een ongelooflijk tempo opwerkt en tot de hoogste regionen van de Engelse politiek zal opklimmen. Daarnaast is hij ook zeer loyaal en zorgend voor zijn gezin en andere dierbaren. Anderzijds is er ook de duistere en meer kwalijke kant van Cromwell: niets of niemand ontziend in zijn klim naar de politieke top. Hilary Mantel zoemt nauwelijks in op deze opportunistische (of ergere) kant. Daardoor kan de gemiddelde lezer wel het nodige begrip / inlevingsvermogen opbrengen voor de Cromwell van Mantels “Wolf Hall”. In “Het boek Henry” slaat de balans meer door naar zijn duistere en sardonische kant. Mantel stelt in deel twee van de trilogie ook meer scherp op zijn centrale en sinistere rol in het web van intriges aan het hof. De laatste hoofdstukken van deel twee waarin Cromwell de minnaars van Anne Boleyn ondervraagt bezorgden mijn reeds koude rillingen. De Cromwell die er niet te minste moeite mee heeft Anne naar het schavot af te voeren, is een man die letterlijk over lijken gaat.
Een terugkerend motief uit Cromwells persoonlijke sfeer wordt gevormd door al het persoonlijke leed dat hij te verwerken kreeg (zijn ellendige jeugd met een vaak dronken en gewelddadige vader en vooral het verlies van zijn vrouw en zijn twee dochters aan de zweetziekte). Het grote verdriet dat hij met zich meedraagt wordt door Mantel zelden expliciet vermeld maar tussen de regels kan je het lezen als een van de motoren achter zijn brandende ambitie. Wordt de pijn iets draaglijker door volledig in zijn werk op te gaan? Het verlies van zijn “echte” familie tracht hij te compenseren door een grote “adoptie”-familie uit te bouwen. Uit de geschiedenislessen herinneren we ons nog hoe het afloopt voor Cromwell. Vermoedelijk speelt zijn familie (in de brede zin) daar ook nog een belangrijke rol.
Het boek Henry is een ware pageturner, zelfs voor diegenen die vertrouwd zijn met de historische feiten. Met hooggespannen verwachtingen kijk ik dus uit naar het derde deel uit de Cromwell-trilogie!