Lezersrecensie
Betekenisvol zwijgen
Dunkelblum zwijgt door : Eva Menasse
Een fictief dorpje in Oostenrijk draagt een roerige geschiedenis met zich mee. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw wordt de taboesfeer uit het verleden eindelijk beetje bij beetje doorbroken. De jonge generatie gaat op zoek naar informatie en er worden vragen gesteld over de gebeurtenissen die vooral in WO ll hebben plaatsgevonden. De oude generatie heeft daarover altijd gezwegen. Onder hen waren Hitlerjongens.
Dat brengt spanningen met zich mee. Spanning die Eva Menasse op een meesterlijke wijze weet vast te houden door -misschien té- veel dorpelingen hun verhaal te laten vertellen (of dat juist te laten verzwijgen). Op mild ironische toon vervlecht zij gebeurtenissen, karakters, sociaal-culturele normen en waarden om een tipje van de historische sluier op te lichten.
De plattegrond van het dorpje schetst vooralsnog een wat mistroostig beeld van de traditionele positionering van de huizen ten opzichte van het kasteel waaraan zij hun bestaansrecht lijken te ontlenen. De adellijke bewoners van het inmiddels tot ruine vervallen kasteel hebben hun eigen verborgen geschiedenis in relatie tot de dorpelingen en de bezetter.
Erop inzoomend ontstaat een andere werkelijkheid. Een ‘werkelijkheid van achter de voordeur ‘die alles vertelt over de machtsverhoudingen in het dorp, over het doorstane leed, over de individuele belangen, over de (in-)tolerantie en de gemeenschapszin. Een werkelijkheid ook die bezoekers – waaronder enkele oud-bewoners van het dorp - proberen te doorgronden en, letterlijk, bloot te leggen .
Het is geen somber boek. Het is wel een boek met alledaagse taferelen die een reeel, goed getroffen Oostenrijks dorpsklimaat tekenen. Met ‘wij’ en ‘zij’, met ontzag voor de autoriteit van adel, overheden, gezagsdragers en wetenschappers en alles wat daaruit voortkomt. Een gelaagd boek met prachtige typeringen waarin de dubbele moraal meer dan eens op subtiel humoristische wijze doorklinkt. Zoals in de passage over de voorbereidingen van het eerste grafelijke bezoek na 20 jaar, waarin tekenjuf Elly -om haar moverende redenen- vindt dat “een tekening van bovenaf, hier niet ook nog eens op zijn plaats is ”.
Maar ook een boek met mooie volzinnen waardoor de bij tijd en wijle toch zware kost goed te verteren is. Geen boek om in één ruk uit te lezen, maar om tussentijds even te laten bezinken voordat je door de luchtige schrijfstijl, welgemoed verder gaat.
Margot Mombers
Een fictief dorpje in Oostenrijk draagt een roerige geschiedenis met zich mee. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw wordt de taboesfeer uit het verleden eindelijk beetje bij beetje doorbroken. De jonge generatie gaat op zoek naar informatie en er worden vragen gesteld over de gebeurtenissen die vooral in WO ll hebben plaatsgevonden. De oude generatie heeft daarover altijd gezwegen. Onder hen waren Hitlerjongens.
Dat brengt spanningen met zich mee. Spanning die Eva Menasse op een meesterlijke wijze weet vast te houden door -misschien té- veel dorpelingen hun verhaal te laten vertellen (of dat juist te laten verzwijgen). Op mild ironische toon vervlecht zij gebeurtenissen, karakters, sociaal-culturele normen en waarden om een tipje van de historische sluier op te lichten.
De plattegrond van het dorpje schetst vooralsnog een wat mistroostig beeld van de traditionele positionering van de huizen ten opzichte van het kasteel waaraan zij hun bestaansrecht lijken te ontlenen. De adellijke bewoners van het inmiddels tot ruine vervallen kasteel hebben hun eigen verborgen geschiedenis in relatie tot de dorpelingen en de bezetter.
Erop inzoomend ontstaat een andere werkelijkheid. Een ‘werkelijkheid van achter de voordeur ‘die alles vertelt over de machtsverhoudingen in het dorp, over het doorstane leed, over de individuele belangen, over de (in-)tolerantie en de gemeenschapszin. Een werkelijkheid ook die bezoekers – waaronder enkele oud-bewoners van het dorp - proberen te doorgronden en, letterlijk, bloot te leggen .
Het is geen somber boek. Het is wel een boek met alledaagse taferelen die een reeel, goed getroffen Oostenrijks dorpsklimaat tekenen. Met ‘wij’ en ‘zij’, met ontzag voor de autoriteit van adel, overheden, gezagsdragers en wetenschappers en alles wat daaruit voortkomt. Een gelaagd boek met prachtige typeringen waarin de dubbele moraal meer dan eens op subtiel humoristische wijze doorklinkt. Zoals in de passage over de voorbereidingen van het eerste grafelijke bezoek na 20 jaar, waarin tekenjuf Elly -om haar moverende redenen- vindt dat “een tekening van bovenaf, hier niet ook nog eens op zijn plaats is ”.
Maar ook een boek met mooie volzinnen waardoor de bij tijd en wijle toch zware kost goed te verteren is. Geen boek om in één ruk uit te lezen, maar om tussentijds even te laten bezinken voordat je door de luchtige schrijfstijl, welgemoed verder gaat.
Margot Mombers
2
Reageer op deze recensie
