Verhaal van vluchtelingen, overweldigend en vol veerkracht

De bijenhouder van Aleppo is geschreven door Christy Lefteri, die twee seizoenen als vrijwilligster werkte met vluchtelingen in Athene. Ze hoorde in die tijd veel verhalen en ze vond dat deze verteld moesten worden. In een artikel in the Guardian van 12 mei 2019 vertelt zij dat haar eigen ouders in 1976 als Cypriotische vluchtelingen naar Londen kwamen. Als therapeut heeft ze ervaring met de behandeling van psychisch trauma. Tenslotte heeft ze ook nog creative writing gestudeerd. Wie zou dit verhaal beter kunnen vertellen?

Lefteri vertelt in de vorm van een roman het verhaal van vele mensen. Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van Nuri, die bijenhouder was in Aleppo. Het verhaal gaat minstens evenzeer over zijn sterke en kunstzinnige vrouw Afra en over hun relatie die door trauma’s zwaar onder druk is komen te staan. Zij bevinden zich in een Engelse badplaats en zijn misschien veilig, maar zo voelen ze zich nog lang niet.

Het contrast tussen het mooie leven dat Afra en Nuri en hun vrienden en familie hadden voordat de burgeroorlog uitbrak, en het moeizame overleven daarna is levensgroot. Toen ze alles verloren hadden, besloten ze om te vluchten. Na de gevaarlijke en moeizame vlucht staan ze voor de uitdaging om in Engeland hun weg te vinden, hun trauma’s achter zich te laten en verder te leven met hun verdriet.

Het verhaal is goed geschreven. In vaak verrassend eenvoudige bewoordingen geeft de schrijfster je een wereld te zien die je nog niet kende. Over het leven van Afra en Nuri voor de ellende begon, bijvoorbeeld over de hitte in de zomer: ”...zaten we binnen bij een ventilator, met een natte handdoek op ons hoofd en onze voeten in een teil koud water...”. Over het werken met de bijen, hun gedrag en hun geluiden: “Ik leerde naar hen te luisteren, echt luisteren, en ik sprak met hen alsof zij één ademend lichaam waren met een hart …. Ze communiceren met elkaar door middel van een dans. Het heeft me jaren gekost om die te doorgronden, en vanaf dat moment heeft de wereld om me heen er nooit meer hetzelfde uitgezien en nooit meer hetzelfde geklonken”.
Ook de beklemmende sfeer in het park in Athene waar Nuri en Afra zich staande moesten houden wordt heel beeldend beschreven.

Belangrijke thema’s in het verhaal zijn trauma, verbondenheid, vertrouwen en veerkracht. Een opvallend element in de roman is in ieder hoofdstuk de overgang van heden naar verleden tijd. Deze wordt steeds gemarkeerd door een woord dat het vertrekpunt vormt voor een herinnering.

Lefteri is een kei in het tonen van de dingen zoals ze zijn, zonder van alles uit te leggen. Informatie weet ze goed te doseren. Vaak geeft ze alvast een hint naar iets wat nog verteld gaat worden over het verleden, terwijl ze ook de nieuwsgierigheid prikkelt naar de toekomst.
Het einde is niet het sterkste deel van het boek. Er had wel iets meer open gelaten mogen worden.

De roman bevat naast alle leed dat Nuri en Afra is overkomen ook heel mooie herinneringen aan hun vroegere leven, en hoop voor de toekomst. Het is daarmee een heel toegankelijk boek geworden, dat een breed publiek verdient. Ernst Bergboer vertaalde de roman in soepel Nederlands.