De klassieker over de strijd tussen mens en haai in een jubileumeditie, vijftig jaar na verschijnen

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op mijn blog GraagGelezen.

Peter Benchley's ‘Jaws’, oorspronkelijk gepubliceerd in 1974, is veel meer dan alleen het bronmateriaal voor Steven Spielberg's iconische film. Het is een zenuwslopend verhaal dat de lezer vanaf de eerste pagina in zijn greep houdt en je laat twijfelen of je ooit nog veilig het water in durft te gaan.

“Het water kwam nog maar tot haar heupen, dus ze bleef staan, streek haar haren uit haar ogen en liep door tot het water boven haar schouders stond. Toen begon ze te zwemmen met de schokkerige schoolslag van een onervaren zwemmer en haar hoofd boven water.
Op honderd meter uit de kust voelde de vis een verandering in het ritme van de zee. Hij zag de vrouw niet, kon haar ook niet ruiken. In de lengterichting van zijn lichaam liep een stelsel van dunne kanaaltjes, gevuld met slijm en bezaaid met zenuwuiteinden, en die zenuwen konden rillingen waarnemen en gaven ze door aan de hersenen. De vis keerde zich naar het strand.”

Het verhaal in drie delen, speelt zich af in het idyllische maar kwetsbare badplaatsje Amity. Wanneer de zomer begint en de stranden volstromen met toeristen, wordt de rust verstoord door een gruwelijke gebeurtenis: een jonge vrouw wordt gedood door een haai. De politiecommissaris, Martin Brody, staat voor een dilemma. Hij wil de stranden sluiten om verdere slachtoffers te voorkomen, maar de burgemeester en de commerciële belangen van het stadje dwingen hem om het incident te verzwijgen. Ze willen de cruciale inkomsten van het toerisme niet in gevaar brengen. Maar de haai, een monsterlijke grote witte, is terug en lijkt vastbesloten om te blijven. De spanning stijgt naarmate de haai Amity blijft terroriseren, wat de jacht op het beest een persoonlijke missie maakt voor Brody, de zeebioloog Matt Hooper en de excentrieke haaienjager Quint.

Wat ‘Jaws’ zo effectief maakt, is niet alleen de spanning van de haaienaanvallen, maar ook de menselijke drama's die zich afspelen. Benchley graaft diep in de psyche van de personages, met name in die van Brody. We zien zijn strijd tussen zijn plicht om de bevolking te beschermen en de politieke druk waaronder hij gebukt gaat. Hij laat zien hoe de hebzucht en arrogantie van de mens kan leiden tot catastrofale gevolgen.

Ook al heb je de filmversie gezien, zijn er aanzienlijke verschillen die het zeker de moeite waard maken om ook het boek te lezen. Het boek is donkerder en complexer. Benchley beschrijft de haai niet als een bovennatuurlijk wezen, maar als een meedogenloos, instinctief roofdier. Deze benadering maakt de bedreiging juist geloofwaardiger en nog beangstigender.

‘Jaws’ is een klassieker in het thrillergenre die nog steeds ijzingwekkend is. Het is een aanrader voor liefhebbers van spannende verhalen en een perfect voorbeeld van hoe een simpel, maar briljant concept kan uitgroeien tot een tijdloos meesterwerk.
Het einde van het boek is angstaanjagend; je voelt in alles dat dit niet écht het einde was...