Als er geen verhalen meer zijn

De roman Eclips van J. Bernlef werd 9 jaar na zijn tegenhanger Hersenschimmen gepubliceerd. Kees Zomer rijdt met zijn auto de vaart in, mogelijk als gevolg van een hersenbloeding of epileptische aanval. Hij weet zelfstandig de kant te bereiken, maar realiseert zich dan dat hij zijn geheugen kwijt is en niet meer op de juiste woorden kan komen. In de dagen na het ongeluk is zijn ontreddering groot: hij weet niet wie hij is, waar hij is en hij is niet in staat met zijn omgeving te communiceren – als hij praat komen er slechts deftige zinnen uit.

Deze situatie leent zich bij uitstek voor uitwerking in een literaire roman. Vanuit een ik-perspectief maakt Bernlef indringend duidelijk wat het betekent als je geen herinneringen meer hebt. Je verliest je identiteit, raakt gedesoriënteerd en bent niet langer handelingsbekwaam. Je ervaart je omgeving niet meer als vanzelfsprekend maar neemt haar in versterkte hevigheid nog slechts in verwondering waar. Kees kent de woorden nog wel maar kan niet meer de verbinding leggen tussen een woord en het ding waar het naar verwijst – de verwijzing naar het electrospel is hiervan de metafoor – waardoor zijn omgeving hem niet begrijpt. Kees leeft “waar geen verhalen meer waren“. Omdat het verhaal zich in een dorp verderop zou kunnen hebben afgespeeld en de gebeurtenissen realistisch worden beschreven is de ontreddering erg invoelbaar. Deze indringende ervaringen komen ook in Hersenschimmen aan bod. Eclips ontbeert echter de spanningsboog van Hersenschimmen. De stijl van Bernlef is wederom alledaags, op het kale af.