Abdolah als krachtig Perzisch verteller

In Het huis van de moskee vertelt Kader Abdolah het verhaal van de Iraanse revolutie aan de hand van een familiegeschiedenis. Hij richt zich daarbij op de Nederlandse lezer die geen kennis van de Iraanse geschiedenis en cultuur heeft. Door de strijd in de Iraanse samenleving tussen modernisering en islamisering terug te brengen tot een verscheuring van een fictieve familie maakt hij de revolutie invoelbaar en inzichtelijk.

De kracht van de roman zit in Abdolahs vertelwijze. Zoals Het stenen bruidsbed de vertelwijze van een Griekse tragedie kent, zo kent Het huis van de moskee een traditionele Perzische vertelwijze in een overwegend epische schrijfstijl die dichtbij spreektaal ligt. Af en toe breekt een lyrische stijl door waarin bijvoorbeeld kruipende mieren worden beschreven en in het bijzonder de Koranfragmenten opvallen. Hoewel de epische stijl met korte en simpele zinnen vrij kleurloos is, houdt hoge tempo waarin de gebeurtenissen zich voltrekken de lezer toch geboeid. Een ander aspect van de vertelwijze is het vertelperspectief van de alwetende verteller, dat zover is opgerekt dat we de gedachten kunnen lezen van iemand die een tel later wordt doodgeschoten. De verteller herhaalt steeds wie wie ook weer was, wat ook weer een aanwijzing is voor een verhaal uit een samenleving die verhalen mondeling doorgeeft.

Enkele minpunten staan echter een overrompelende leeservaring in de weg. Abdolah houdt je handje stevig vast en legt alles uit zodat je niets hoeft op te zoeken: “De taal van het land was Perzisch, een heel andere taal dan het Arabisch.” De vluchtauto scheurde “met gierende banden” weg, drie straaljagers vlogen “met oorverdovend lawaai” over het huis, de ouderwetse pot Nivea was “blauw.” Hiermee onderschat hij menig lezer die in staat is deze zaken zelf te verbeelden. Ook voelt de familie wel erg gekunsteld aan, omdat alle personages en alle gebeurtenissen precies op de juiste plek in het verhaal vallen. De roman schiet tekort als familie-epos omdat de fictieve familie te doorzichtig als kapstok wordt gebruikt.

Het verhaal is, ondanks alle gewelddadige en bloederige gebeurtenissen, weinig opwindend doordat Abdolah te weinig aan de verbeelding overlaat, clichés niet schuwt en een lineaire chronologie hanteert. Toch vervalt het verhaal nergens in een geschiedenisles en blijft boeien. Het huis van de moskee is geslaagd als laagdrempelige, aansprekende en leerzame vertelling en vanwege de bijzondere vertelwijze een verrijking van de Nederlandse literatuur.