Ons gezamenlijke verhaal

“Omkijken en het eigen monster recht in de ogen staren….”, schrijft Tessa Leuwsha in het voorwoord van dit boek, en dat is precies wat “Wij slaven van Suriname” teweeg brengt. Dat het thema slavernij en racisme actueel is lijkt me duidelijk, en dat er begrip en respect is voor de pijn die het heden ten dage bij mensen veroorzaakt is niet meer dan logisch.
Maar het boek van Anton de Kom gaat verder en raakt daarmee de essentie van de discussie die nu gevoerd wordt: gekleurd Nederland heeft nog steeds te maken met discriminatie en racisme en komt dit door ons gezamenlijk koloniaal en slavernij verleden? Het antwoord van Anton de Kom was daar in 1934 al duidelijk in.
De Kom heeft een helder en gedetailleerde opbouw aan het boek gegeven. Hij beschrijft het ontstaan van de slavernij in Zuid Amerika, de geschiedenis van de slavernij in Suriname onder het bewind van de Nederlanders, en het tijdperk na de afschaffing van de slavernij. De eerste twee delen zijn goed onderbouwd, informatief en geregeld schokkend. Het derde deel is verbijsterend. Onze handelsgeest schakelt indien nodig het moraal uit. Toen de landeigenaren niet meer met behulp van slaven de plantage mochten exploiteren, bleken de plantages niet rendabel te zijn. Zonder scrupules werden de ex-slaven in de steek gelaten en werden er nieuwe groepen geïmporteerd (hindoestanen, chinezen, indiërs) die als koelies ingezet werden. Door het economische systeem dat Nederland bleef hanteren, bleven grote groepen mensen slecht behandeld en benadeeld worden in de kolonies en in Nederland. Dat dit lang doorwerkt bewijst het institutioneel racisme dat nog steeds bestaat.
De spiegel die Anton de Kom voorhoudt gaat hierover: zolang we het minderwaardigheidsgevoel van een volk cultiveren, zullen deze mensen nooit tot volledige wasdom kunnen komen. Ons gezamenlijke niet zo mooi verhaal zullen we met elkaar moeten verteren om tot gelijkwaardigheid te kunnen komen. Dat is de strekking van het boek dat Anton de Kom heeft geschreven.