de gewone man en de waanzin

Voor steeds meer mensen is de tweede wereldoorlog een recent hoofdstuk in het grote geschiedenisboek aan het worden. Er zijn bijna geen opa’s en oma’s meer om hun directe herinneringen aan deze ingrijpende gebeurtenis met ons te delen. Naast herdenkingen, monumenten en musea worden we door middel van literatuur met persoonlijke verhalen meegenomen in het herinneren en tastbaar maken van ons verleden.
Een persoonlijk verhaal hoeft niet groots en meeslepend te zijn, als je als luisteraar maar op één of andere manier een binding hebt met de verteller. Het kan zijn dat het over je familie gaat, zich afspeelt in de stad die je goed kent of over bekende mensen gaat. Als dat allemaal niet aan de orde is, lijkt het er op dat een verhaal zeer bijzonder of spectaculair moet zijn wil het in boekvorm verschijnen.
In het boek van Frances Sanders lijkt dit laatste op het eerste gezicht aan de orde te zijn, maar niets is minder waar. Een groentehandelaar die in Wenen onthoofd wordt, daar moet een spannend verhaal achter zitten, en dat is ook zo. Maar de kracht van dit boek zit hem in het objectieve verhaal over een gewone man die probeert te overleven in deze absurde situatie.
Deze gewone man, haar grootvader Jacob Dirkmaat, werd geboren in Broek op Langedijk in 1881. Hij leek voorbestemd te zijn om te wonen en te werken in West Friesland als handelaar in groente, zoals zijn vader dat eerst als schipper en later als veilinghandelaar deed. De zaken lopen goed, zelfs internationaal, maar door de crisis raakt hij alles kwijt en is hij gedwongen op een andere manier zijn geld te gaan verdienen. Eerst als winkelier in Amsterdam, maar als dit slecht afloopt zoekt hij, via zijn oude contacten, zijn heil in de voddenhandel in Wenen. Er is een grote behoefte aan vodden om kleding te maken in de oorlog, onder andere voor de Wehrmacht. En omdat die behoefte zo groot is raakt Jacob langzaam verzeild in dubieuze transacties. Hiervoor wordt hij uiteindelijk politiek geslachtofferd.
Natuurlijk merk je dat Frances Sanders als toneelschrijver veel ervaring heeft in het schrijven van een goed verhaal. Ze heeft uitgebreid research gedaan, waarbij het najagen van informatie weer een extra laag aan het persoonlijke verhaal toevoegt. Daarnaast zijn er natuurlijk briefwisselingen tussen familie en dierbaren in Nederland en Wenen die het verhaal extra diepte geven.
Dit alles kleurt de schrijfster verder in met details en gevoel tot een boeiend verhaal van begin tot het eind. Een zeer treurig verhaal dat de familie enorm moet hebben aangegrepen, zo ook de lezer. Dit boek is weer een belangrijke bijdrage in de bewustwording dat we moeten blijven waken voor dit soort waanzin.