De kracht van Theroux

Ik moet eerlijk bekennen dat Mexico niet bovenaan mijn lijstje staat als het gaat om nog te lezen reisboeken. Wat mij over de streep trok was dat dit boek geschreven was door de zeer ervaren reisschrijver Paul Theroux. De beduimelde exemplaren in mijn boekenkast van “De grote spoorwegcarrousel” en “China per trein” herinneren mij aan het leesplezier dat ik in het verleden had met zijn boeken. De kracht van Theroux zit hem in zijn nieuwsgierigheid, niet het weergeven van de fantastische reiservaring, maar het noteren van de dingen die hij tegenkomt. Dat kan een valkuil zijn voor de lezer die een mooi verhaal verwacht te verorberen en dat was precies waar ik in eerste instantie struikelde.
Laat je niet ontmoedigen als een boek je niet grijpt bij de eerste bladzijden. Mijn interesse voor Mexico moest nog groeien en dit boek begon kabbelend. Hij treft wat voorbereidingen voor zijn reis, steekt af te toe de grens over maar gaat dan ook weer terug.
Het begon er op te lijken dat dit boek ging over de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten en alle gevolgen die deze scheiding teweeg brengen. Het hek, de migranten in de woestijn, de grote fabrieken waar mensen voor een paar dollar per dag werken. Prima, maar noem het dan geen reisboek maar onderzoeksjournalistiek. En laat dat nu net de kracht zijn van de schrijver. Langzaam duikt hij steeds verder in de cultuur en leefomstandigheden van de mensen die proberen te overleven in Mexico.
Zo blijft hij bij elke ontmoeting vragen of er mensen zijn die de oversteek naar de VS gemaakt hebben. De antwoorden tonen aan dat het vluchtgedrag en het ideaal zo doordesemt is in de Mexicaanse cultuur dat het logisch is dat je een keer de grens oversteekt, hoe hoog het hek ook is. Via zijn, op het eerste gezicht, willekeurige route ontdek je langzaam de ziel van het land. In de wegblokkades, de vermiste studenten, de misdaad, de cultuur van aanbidding van de dood, de literatuur, de slechte wegen en het eten.
Langzaam heeft Paul Theroux mij overtuigd dat Mexico een fascinerend land is met een rijk verleden waar ze nog steeds dagelijks mee te maken hebben. Dit komt prachtig tot uiting in het slot van het boek wanneer de schrijver een bezoek brengt aan de zapatisten in Oventic. Zij strijden op een vreedzame manier voor gelijkwaardigheid van alle bevolkingsgroepen in Mexico. Met name inheemse volkeren worden achtergesteld, een erfenis vanuit de invasie van de conquistadores in de 16e eeuw. Door nieuwe gemeenschappen te stichten maken ze een herstart in dit oude nieuwe land. Tekenend is dat dit met bivakmutsen op dient te gebeuren om te voorkomen dat je herkend, opgepakt of vermoord wordt.