Lezersrecensie
Eng maar fenomenaal
Een eng, maar fenomenaal geschreven boek over twee ontredderde, stuurloze mensen. De driehonderdzestig bladzijden zijn 'één zin', zelden een punt, nergens een nieuwe alinea, één vloeiende, zich rond en rondwentelende gedachtenstroom, met slechts zo nu en dan een onverwacht sprongetje. Een gedachtenstroom die zich afspeelt in het hoofd van een negenenveertigjarige dorpsveearts, die vanaf de eerste bladzij onzinnig verliefd blijkt te zijn op de veertienjarige dochter van een veehouder, zijn Gunsteling. Zijn getob gaat over hemzelf en over haar.
Je ogen hollen over de regels, ze geeft je geen adempauze. En Rijnevelds fantasie is onuitputtelijk. Als je nog aan het bijkomen bent van de éne belevenis bevind je je al weer in de volgende. Maar .... het zijn enge 'belevenissen'. Droom- en angst-fantasieën. Gunsteling kan vliegen en vloog naar de Twin Towers en boorde zich door de ene toren en even later door de andere en ze hoorde het geschreeuw van de vallende mensen en ze kwam thuis met betongruis op haar vleugels en voelde zich toen onvoorstelbaar schuldig. Schuldgevoel is haar grootste kwelling. Want let wel: binnenin zit een overgevoelig, allerliefst meisje, boordevol hunkering en verlangen naar herkenning en erkenning.
De veertienjarig puber weet nergens raad mee, niet met de omringende wereld, niet met haar lichaam, niet met wie zij is, niet met de dood die ze overal tegenkomt. Ze is superslim en veel te wijs voor haar leeftijd. Dat maakt het alleen maar erger. Zij ziet zichzelf glashelder, maar valt van het ene beeld in het andere. Verwarring na verwarring.
En dan is er de ontluikende sexualiteit, in een hevigheid die haar tot in haar diepste wezen verwart. Ze wil een plasser hebben, want dan ben je een beetje een jongen en jongens zijn sterker, machtiger. Dat wordt van lieverlee een obsessieve fallus-fascinatie, waar de veearts, door haar Kurt genoemd, op weinig fraaie manier gebruik van maakt als hij haar liefde wil winnen. Vele trucs en excuses verzint hij jegens haar en voor zichzelf om stap voor stap zijn doel te bereiken. Kurt is zó in de ban van zijn extatische, tot onmetelijke hoogte stijgende verliefdheid, dat die uiteindelijk verwordt tot verdwaasde, egoïstische schurkachtigheid.
Dat alles maakt het boek tot een kleine hel. En toch met ster de moeite van het lezen waard
Er is ook troost. Hoe vreselijk de gebeurtenissen ook zijn, de omringende wereld wordt vaak met tederheid beschreven en de daarin levende mensen zijn liefdevol. 'Zelfs in de duisterste mens is ooit zonlicht geweest' zegt Rijneveld. Haar manier van schrijven boeit. Alles wordt héél nauwkeurig gedoseerd. Zo nu en dan een prikkel die je nieuwsgierig maakt naar de volgende prikkel. Maar de spanning wordt in een onvatbaar traag tempo opgevoerd, met uitweidingen over van alles en nog wat. Opmerkelijk is dat soms tussen de gedachtenspinsels, in drie of vier regels, vaak argeloos verwoord, gebeurtenissen worden beschreven die essentieel zijn voor het verloop van het verhaal, of er ineens meer inzicht in geven. En dan kabbelt het al weer verder. Dat is opletten geblazen.
Ook opmerkelijk is dat in de gedachtenspinsels onnoemelijk veel citaten voorkomen, soms literair, heel soms uit de bijbel, maar meestal uit films en songs, en dan wordt vermeld wie het zong, speelde of schreef, met een lange uitweiding over de singer-songwriter of de regisseur, hoe die er uitzag en hoe die leefde. Dat is afleidend, vooral als de beschevenen je niets zeggen. Maar de citaten zijn altijd een toelichting op, of een verdieping van dat wat zich afspeelt in het hoofd van Kurt of Gunsteling. Een prestatie om dat als auteur allemaal voorhanden te hebben.
Rijnevelds taal is heel eigenzinnig en rijk aan beeldspraak. 'Teleurgestelde mensen zijn als een auto zonder benzine'. 'In woestenij ontvlammen' en woorden als 'heugenissen', 'hellingstijgwind' en al op de eerste bladzij 'steilorig hoogseizoen'. Het boek staat er vol mee. Heerlijk voor fijnproevers.
Helaas wordt dit alles tegen het eind wat minder. Dan gaat ze een beetje vervallen in herhalingen van haar beelden. Maar wie daarover treurt is een kniezoor.
Natuurlijk zie je vanaf de eerste bladzijde dat de geschiedenis slecht moet aflopen. Daar gaat het pas in de laatste tien bladzijden echt naartoe, en dan is de afloop misschien net wat anders dan waarvoor je vreesde. Iets vanzelfsprekender en minder schokkend dan in Rijnevelds 'De Avond is Ongemak', haar debuut, waar de uitgever haar schrijverschap in zag, maar dat mij tegenviel. De drang de lezer te choqueren is daar te dwangmatig. Er ligt een wereldzee tussen deze twee boeken. In de Gunsteling is alles evenwichtig en professioneel. Tien sterren, als ze voorhanden zijn.
> Crailo, augustus 2020
Je ogen hollen over de regels, ze geeft je geen adempauze. En Rijnevelds fantasie is onuitputtelijk. Als je nog aan het bijkomen bent van de éne belevenis bevind je je al weer in de volgende. Maar .... het zijn enge 'belevenissen'. Droom- en angst-fantasieën. Gunsteling kan vliegen en vloog naar de Twin Towers en boorde zich door de ene toren en even later door de andere en ze hoorde het geschreeuw van de vallende mensen en ze kwam thuis met betongruis op haar vleugels en voelde zich toen onvoorstelbaar schuldig. Schuldgevoel is haar grootste kwelling. Want let wel: binnenin zit een overgevoelig, allerliefst meisje, boordevol hunkering en verlangen naar herkenning en erkenning.
De veertienjarig puber weet nergens raad mee, niet met de omringende wereld, niet met haar lichaam, niet met wie zij is, niet met de dood die ze overal tegenkomt. Ze is superslim en veel te wijs voor haar leeftijd. Dat maakt het alleen maar erger. Zij ziet zichzelf glashelder, maar valt van het ene beeld in het andere. Verwarring na verwarring.
En dan is er de ontluikende sexualiteit, in een hevigheid die haar tot in haar diepste wezen verwart. Ze wil een plasser hebben, want dan ben je een beetje een jongen en jongens zijn sterker, machtiger. Dat wordt van lieverlee een obsessieve fallus-fascinatie, waar de veearts, door haar Kurt genoemd, op weinig fraaie manier gebruik van maakt als hij haar liefde wil winnen. Vele trucs en excuses verzint hij jegens haar en voor zichzelf om stap voor stap zijn doel te bereiken. Kurt is zó in de ban van zijn extatische, tot onmetelijke hoogte stijgende verliefdheid, dat die uiteindelijk verwordt tot verdwaasde, egoïstische schurkachtigheid.
Dat alles maakt het boek tot een kleine hel. En toch met ster de moeite van het lezen waard
Er is ook troost. Hoe vreselijk de gebeurtenissen ook zijn, de omringende wereld wordt vaak met tederheid beschreven en de daarin levende mensen zijn liefdevol. 'Zelfs in de duisterste mens is ooit zonlicht geweest' zegt Rijneveld. Haar manier van schrijven boeit. Alles wordt héél nauwkeurig gedoseerd. Zo nu en dan een prikkel die je nieuwsgierig maakt naar de volgende prikkel. Maar de spanning wordt in een onvatbaar traag tempo opgevoerd, met uitweidingen over van alles en nog wat. Opmerkelijk is dat soms tussen de gedachtenspinsels, in drie of vier regels, vaak argeloos verwoord, gebeurtenissen worden beschreven die essentieel zijn voor het verloop van het verhaal, of er ineens meer inzicht in geven. En dan kabbelt het al weer verder. Dat is opletten geblazen.
Ook opmerkelijk is dat in de gedachtenspinsels onnoemelijk veel citaten voorkomen, soms literair, heel soms uit de bijbel, maar meestal uit films en songs, en dan wordt vermeld wie het zong, speelde of schreef, met een lange uitweiding over de singer-songwriter of de regisseur, hoe die er uitzag en hoe die leefde. Dat is afleidend, vooral als de beschevenen je niets zeggen. Maar de citaten zijn altijd een toelichting op, of een verdieping van dat wat zich afspeelt in het hoofd van Kurt of Gunsteling. Een prestatie om dat als auteur allemaal voorhanden te hebben.
Rijnevelds taal is heel eigenzinnig en rijk aan beeldspraak. 'Teleurgestelde mensen zijn als een auto zonder benzine'. 'In woestenij ontvlammen' en woorden als 'heugenissen', 'hellingstijgwind' en al op de eerste bladzij 'steilorig hoogseizoen'. Het boek staat er vol mee. Heerlijk voor fijnproevers.
Helaas wordt dit alles tegen het eind wat minder. Dan gaat ze een beetje vervallen in herhalingen van haar beelden. Maar wie daarover treurt is een kniezoor.
Natuurlijk zie je vanaf de eerste bladzijde dat de geschiedenis slecht moet aflopen. Daar gaat het pas in de laatste tien bladzijden echt naartoe, en dan is de afloop misschien net wat anders dan waarvoor je vreesde. Iets vanzelfsprekender en minder schokkend dan in Rijnevelds 'De Avond is Ongemak', haar debuut, waar de uitgever haar schrijverschap in zag, maar dat mij tegenviel. De drang de lezer te choqueren is daar te dwangmatig. Er ligt een wereldzee tussen deze twee boeken. In de Gunsteling is alles evenwichtig en professioneel. Tien sterren, als ze voorhanden zijn.
> Crailo, augustus 2020
1
Reageer op deze recensie
