Elisabeth Leijnse - Cécile en Elsa, strijdbare freules.

Ik weet nauwelijks waar te beginnen met vertellen over dit omvangrijke boek: 498 pagina’s plus 140 pagina’s aan voetnoten - de laatste heb ik grotendeels overgeslagen. Het levensverhaal van twee adellijke zussen, volgt en beschrijft Leijnse in een driekwart eeuw. Het begint met de introductie van hun ouders, liberaal en vooruitstrevend denkende mensen, en de geboorte van de meisjes in respectievelijk mei 1866 (Cécile) en juli 1868 (Elsa). Het eindigt met de dood van de langstlevende Cécile in juni 1944, maar de kinderen en kleinkinderen van beiden komen ook nog ruimschoots aan bod. Hoe verknocht ook Cécile en Elsa als kinderen en jong volwassenen aan elkaar waren, hoe ver van elkaar verwijderd raakten ze in hun huwelijksjaren. Ze waren zelfs jaren gebrouilleerd voor ze elkaar terugvonden in de laatste jaren van hun leven. Cécile vestigde zich na haar stukgelopen huwelijk met Goekoop in Parijs en het dorpje Méréville, Elsa bleef haar leven lang wonen in de Johannes Verhulststraat in Amsterdam. Cécile was mij tijdens hun jeugd als oudste zusje het meest sympathiek, maar later werd zij mij ronduit antipathiek door haar steeds intoleranter nationalisme, royalisme en, voor en tijdens WOII, nazisme en het ‘jodenvraagstuk’. Zij ontwikkelde zich in een heel andere richting dan Elsa. Deze trouwde met de componist Alphons Diepenbrock en richtte haar leven in naar zijn muzikale genie, zonder daarbij haar eigenheid te verliezen. Omdat de zussen opgevoed waren om vooral zelf te denken en hun eigen meningen te vormen, kortom om zelfstandig te zijn, nemen zij deel aan maatschappelijke en politieke issues als vrouwenarbeid en vrouwenkiesrecht. Cécile, rijk getrouwd met de Haagse vastgoedmagnaat Adriaan Goekoop, stort zich daarin met een heilig vuur. Zij is feministe avant la lettre, maakt zich sterk voor de eerste Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, schrijft haar succesvolle feministisch didactische roman of ‘tendensboek’: Hilda van Suylenburg (1897). Des te schrijnender vond ik het dat juist zij in haar latere leven deze principes weer verloochent. Cécile wordt steeds onverzoenlijker, dogmatischer en dwingender in haar ideeën, reden ook waarom de zussen zich van elkaar afkeren. Mede dankzij het vele materiaal, haar aangeleverd door nog levende kinderen en kleinkinderen van de freules, en jaren onderzoek en ordening, schreef Elisabeth Leijnse een levendig en zeer boeiend tijdsdocument waarin ook beroemde mensen uit het culturele, vooral muzikale, leven een flinke rol hebben.