De geheimen van de viool

In Een Italiaanse reis verenigt Philipp Blom (1970) zijn passie voor geschiedenis met die voor muziek. De ondertitel ‘Een zoektocht naar de herkomst van mijn viool’ maakt duidelijk dat het om een persoonlijk verhaal gaat, een tocht die de auteur zelf heeft ondernomen en die hem zowel dichter bij zichzelf, als dichter bij zijn geliefde instrument heeft gebracht. Het literaire resultaat van de reis is een geschiedkundig, filosofisch boek dat hij zelf geen roman wil noemen: ‘Dit boek is geen roman. Ik heb niets bedacht, verzonnen, erbij gefantaseerd of opgesmukt.’  

Al van jongs af aan is Philipp Blom een gedreven vioolspeler. Hij houdt van het instrument en de muziek die het voortbrengt. Maar hoeveel uren hij ook opoffert en hoe sterk zijn wens ook is om een begenadigd violist te worden, hij beseft dat hij niet het talent heeft waarvan hij droomt. Als historicus verlegt hij daarom zijn aandacht van het vioolspelen – hoewel hij ook dat nog doet – naar het instrument zelf.  

Wanneer hij een viool in handen krijgt die vermoedelijk rond 1700 in Italië gemaakt werd door een Duitse instrumentenbouwer, wordt zijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Deze viool wordt de aanleiding tot een bewogen reis naar Italië, waar hij op zoek gaat naar de mogelijke vioolbouwer. Al van bij de start blijkt het geen gemakkelijke reis te worden. Hij heeft immers zo goed als geen aanknopingspunten. Op basis van de bouw van de viool wordt vermoed dat de vioolbouwer afkomstig is uit de Duitse stad Füssen, dus dit wordt het startpunt van de zoektocht. Gemakshalve geeft Blom de vioolbouwer de fictieve naam Hanns, een voornaam die toentertijd vaak voorkwam in het gebied. Hij volgt de sporen van Hanns, die waarschijnlijk naar Venetië geëmigreerd is om daar zijn ambacht uit te voeren.  

Blom gaat grondig te werk en verdiept zich in alles wat hem een stap verder kan helpen – van houtanalyses tot de socio-culturele geschiedenis van de gebieden waar de vioolbouwer geweest zou kunnen zijn:  

‘Maar als historisch object is mijn viool vooral ook een voorwerp waarin talloze lijnen samenkomen: er zit de expertise en de experimenten van eeuwen muziek en instrumentenbouw in, de transport- en handelswegen voor de houthakkers en de handwerkers, de cultuur waarin ze bespeeld is, de wereld waaruit ze komt.’  

Het is duidelijk dat de auteur zelf enorm gefascineerd is door elke aanwijzing die hij te pakken kan krijgen, maar die passie slaat niet over op de lezer die bedolven raakt onder de meest uiteenlopende weetjes. De afwisseling met zijn eigen ervaringen en herinneringen maken het verhaal toegankelijker, maar deze tweede verhaallijn is desalniettemin onvoldoende om echt ritme in het geheel te krijgen.  

De zoektocht naar de vioolbouwer gaat gepaard met veel giswerk; experts blijken elkaar immers regelmatig tegen te spreken. Als leek is het moeilijk om na te gaan in welke mate zijn stellingen over houtsoorten en afwerking kloppen en zijn de beschrijvingen erg langdradig, maar als hobbyist of kenner moet het fijn zijn om samen met de auteur de raadsels op te lossen en misschien zelfs tot andere conclusies te komen. Voor hen zal dit mooi uitgegeven boek, compleet met foto’s en tekeningen, een plezier zijn.  

Voor wie meer wil weten over Bloms drijfveren en ervaringen, is de podcast die de radiozender Klara maakte een ideale toevoeging bij het boek. In vier afleveringen maakt Blom de reis opnieuw. De duiding bij zijn zoektocht wordt afgewisseld met voorgelezen stukjes uit het boek en uiteraard met muziek.