Het fascinerende relaas van een licht ontvlambare tiener

Jesse Ball (1978) is een Amerikaanse auteur van onder meer poëzie, non-fictie en romans. Hoewel zijn romans sterk verschillen van elkaar, worden ze gekenmerkt door een beknopte stijl en een eerder duistere atmosfeer. Op dat vlak sluit zijn zesde roman, How to Set a Fire and Why, perfect aan bij zijn eerdere werk. Sterker nog, de krachtige openingsscène laat er geen twijfel over bestaan dat Jesse Ball opnieuw vastbesloten is om zijn lezers te entertainen, te verrassen en te laten nadenken over de donkere kantjes van het leven.  

De zestienjarige Lucia heeft goede redenen om de zippoaansteker van haar overleden vader voor anderen af te schermen:  

'It’s the only thing I have from him. And every time someone touches it there is less of him on it. His corpse is actually on it—I mean, not his death corpse, but his regular one, the body that falls off us all the time. It’s what I have left of him, and I treasure it. So, I said, many times I said it, don’t touch this lighter or I will kill you.'   

Wanneer de topsporter van de school die regel breekt, plant ze een potlood in zijn nek en wordt ze prompt van school gestuurd. De combinatie van gevoeligheid, humor en agressie die de eerste pagina’s typeert, wordt het hele boek aangehouden. De heftige opening schetst ook de context waarin Lucia zich bevindt: haar vader is overleden, haar moeder zit in een psychiatrische inrichting en ze woont met haar bejaarde tante in een garage. Daarnaast legt die eerste scène indirect al heel wat van Lucia’s karakter bloot; ze is intelligent, grofgebekt, cynisch en doet hard haar best om vooral niet in de smaak te vallen.  

Trauma stapelt zich bovenop trauma zonder dat de omgeving de ernst ervan ten volle beseft. De school ziet een slecht presterende leerling die wild om zich heen slaat en haar klasgenoten zien iemand met wie ze niets gemeenschappelijk hebben. Deze thematiek is niet nieuw, maar de vorm waarin het verhaal gegoten is, zorgt voor nieuwe invalshoeken en een onvoorspelbaar verloop. De cover stelt een luciferdoosje voor, compleet met geribbelde zijkant, en heeft het formaat van een dagboek. Dit vergroot de geloofwaardigheid dat de lezer het schrift in handen heeft waar Lucia, in een poging om haar gedachten helder te krijgen, haar gebeurtenissen in opschrijft. Het alledaagse taalgebruik en de compacte paragrafen sluiten bij deze constructie aan en geven tevens de woede en rusteloosheid van het hoofdpersonage weer. De ik-verteller maakt het verhaal persoonlijk terwijl de cynische verteltoon voor een afstand zorgt. Het resultaat is een aantrekken en afstoten dat de lezer tot op het einde geboeid houdt.  

Hoewel het schoolgebeuren goed wordt weergegeven, laat de auteur zich verleiden tot het gemakkelijke cliché van de populaire groep versus de leerlingen die nergens bij horen. Omdat het uit de mond komt van een rebelse zestienjarige, komt de auteur hier nog net mee weg, maar het verhaal had meer diepgang gehad mochten de overige personages even grondig uitgewerkt zijn als Lucia. Ondanks haar cynisme, is zij een kwetsbare tiener die wel degelijk kritisch nadenkt over haar leven, maar er op haar eentje niet uitkomt. Ball toont pijnlijk accuraat aan dat volwassenen er niet altijd in slagen een efficiënt opvangnet te bouwen. Wanneer ze op haar nieuwe school een geheime club van brandstichters ontdekt, lijkt het erop dat het vuur haar duisternis kan wegnemen.  

‘What is the victory I want?’, vraagt Lucia zich af. Hoe bouwt ze haar leven op en zorgt ze ervoor dat het ook effectief geleefd wordt? Stopt ze bij haar lijst met regels en principes, of heeft ze de moed om actie te ondernemen? How to Set a Fire and Why is een donker, maar grappig boek met een verpletterend einde.