Een aangrijpende levenswandel

In Ontsnapt uit Treblinka doet Richard Glazar een gedetailleerd verslag van zijn verblijf in het vernietigingskamp Treblinka tijdens de Tweede Wereldoorlog. In tegenstelling tot vele anderen wordt hij daar met zijn beste vriend Karl te werk gesteld. Na een periode van ondoenlijke werkzaamheden en de blootstelling aan allerlei grillen van de kampleiding nemen ze uiteindelijk samen met een aantal andere 'bewoners' van het kamp deel aan een opstand. Richard en Karl brengen het er als een van de weinigen er levend vanaf. Eenmaal ontsnapt aan de hel van Treblinka is de beproeving nog niet voorbij maar gaandeweg lijkt het lot beide heren goed gezind te zijn. Dit boek is een aangrijpende levenswandel die moeilijk te bevatten is.

Wat als eerste opvalt als je aan dit boek begint is de schrijfstijl waar je als lezer aan moet wennen. Door de bijna poëtische schrijfstijl vergeet je soms dat het om een heel verschrikkelijk verhaal gaat. Dat blijft de rest van het boek een heikel punt.

De mate waarin Richard Glazar zijn tijd in Treblinka beschrijft is ontzettend gedetailleerd waardoor het een ongelofelijk verhaal wordt. Niet te bevatten. Hoe kan iemand in hemelsnaam deze verschrikkingen hebben doorstaan? En toch staan deze gebeurtenissen blijkbaar nog zo helder voor de geest. We leren overigens dat de schrijver vrijwel direct na zijn ontsnapping is begonnen met het optekenen van zijn relaas.

Deze gedetailleerde vertelling maakt dit verhaal zo persoonlijk dat je het idee krijgt dat je over de schrijver zijn schouder meekijkt. Hij weet het voor elkaar te krijgen om de lezer het idee te geven dat zo nu en dan het dagelijks leven in Treblinka bijna te verdragen was. Het contact met de andere 'bewoners' van het kamp en de, op een gegeven moment, zelfs vrij familiaire omgang met de kampbewaarders. Maar vergis je niet. De angst van de kampwerkers sijpelt tussen de regels door. De angst waar zij iedere dag mee leefden. Als je één verkeerde stap zette was je het haasje. Haal ik de morgen wel? De wanhoop waar de schrijver niet aan toe wilde geven. Hij ging door ondanks dat hij op een bepaald moment niet meer wist waarom. In al die wanhoop en erbarmelijke omstandigheden wordt dan toch een opstand georganiseerd.

Ontsnapt uit Treblinka is een uitdaging qua schrijfstijl en qua volume, en wellicht wat uitgedund wat beter te verteren. Het spreekt dan misschien wat meer mensen aan en is toegankelijker want dit is een verhaal dat verteld maar ook zeker gelezen moet worden. Een verhaal waarvoor je bewondering hebt.