14de-eeuwse middeleeuwse maatschappij in graafschap Vlaanderen

Vlaanderen, 14de eeuw. De Zwarte Dood roeide hele boerenfamilies uit. Waar in de lente van 1349 nog kinderen speelden en boerenknapen meiden achternazaten, blafte in de herfst slechts nog een achtergelaten hond… In een merkwaardige combinatie van vlotte stijl en beeldend taalgebruik enerzijds en een scriptie-achtige inhoud anderzijds, krijgt dit boek gestalte. Best leuk. Het eerste deel behandelt de pest op zich, met focus op het graafschap Vlaanderen (met voornaamste steden Gent, Brugge en Ieper), een gebied dat grofweg overeenkomt met het huidige Oost- en West-Vlaanderen. Sloeg de pest in Vlaanderen zo hard toe als elders in Europa? Of niet, zoals in menige studie beweerd wordt? Uiteraard wel! Hiervoor ontgon Joren Vermeersch diverse bronnen die tevoren in het kader van deze vraag onaangeroerd waren gebleven in archieven o.a. te Brugge en Gent. Hiermee levert hij vooral onrechtstreekse, maar overtuigende bewijsvoering. Het tweede deel gaat over het leven na de ramp. Zegen of vloek voor wie het overleefde? Ook hier wordt uitgegaan van onderzoeksvragen en hypotheses die interessante conclusies opleveren. Zo behoorden pachtboeren op het platteland tot de winnaars en kooplieden in de steden ontwikkelden zich tot een nieuwe elite . En de adel, die begon gaandeweg verdrongen te worden door de meest succesvolle elementen uit de “derde stand”. In een derde en laatste deel haalt de auteur de mechanismen aan die de elite – voornamelijk de ambachten - aanwendde om zichzelf te beschermen en te verhinderen dat de welvaart ook mensen van buiten de eigen kring makkelijk zou bereiken. De graaf van Vlaanderen kon niet anders dan de ambachten naar de mond praten, aangezien hij hun goed getrainde, gedisciplineerde milities nodig had. Zij vormden de ruggengraat van het Vlaamse leger waar de graaf op steunde.
Het sprankelende taalgebruik houdt niet overal aan; het boek boet op meerdere plaatsen flink aan vaart in. Jammer. Ook fragmenten in een vreemde taal of in nauwelijks verstaanbaar middeleeuws Nederlands mochten van een vertaling voorzien zijn. Ik heb heel wat opgestoken over de middeleeuwse maatschappij, maar het boek blijft in de schaduw staan van andere recent verschenen historische non-fictie.

***
Toegevoegd aan mijn lijst "Middeleeuwen", non-fictieboeken die ten minste voor een aanzienlijk deel de middeleeuwen (500-1500) belichten.