Het moordwapen is... een trein

Het achterliggende thema - de bankencrisis 2007/2008-2011 - heeft iedereen geraakt en velen likken nog steeds hun financiële wonden en zijn nog altijd kwaad tot ronduit razend. Dat een aantal van de veroorzakers van die crisis er ongeschonden of zelfs met enorme winsten uitkwamen en ondertussen ongestraft op hetzelfde elan verder doen zet nog meer kwaad bloed. In die zin spreekt dit boek natuurlijk direct aan. De uitwerking van de details van de plot staat niet altijd op een even hoog pitje. Beetje raar ook dat het speelt in 2010 toen de bankencrisis nog volop woedde, de gevolgen op lange termijn nog niet duidelijk waren en vooral, toen waren de fintech bobo's nog lang niet terug bezig met hun praktijken.
Het boek is opgedeeld in 6 grote blokken, lang niet evenredig verdeeld wat aantal pagina's betreft. Het verhaal loopt grotendeels chronologisch, er staat per hoofdstukje een tijdsaanduiding (datum en tijd) vermeld. Zo weten we dat het loopt van 25 juli tot 5 november, een goeie 3 maanden dus.
De schrijver vond het nodig om tussen de hoofdstukjes binnen dezelfde dag vooruit en achteruit in de tijd te springen. De toegevoegde waarde daarvan laat ik in het midden, de leesbaarheid wordt er niet door bevorderd.
De 6 delen komen grosso modo overeen met de 6 geplande slachtoffers. Het zesde en laatste deel doet ook dienst als ontknoping. Voor deel 1 is er een korte introductie die achteraf gezien de drijfveer van de Nederlandse vrouwen verklaart.
Flashbacks zijn er niet echt, al wordt er wel een aantal keer een exposé gehouden over de achtergronden van de kredietcrisis en de gevolgen ervan. Naargelang wie aan het woord is geeft dat een positieve of negatieve verklaring van de feiten. Ook wordt er wel mondjesmaat info over de achtergrond en geschiedenis van de hoofdpersonages gelost.
Opvallend is dat er per moord een compleet andere setting met slachtoffer en zijn omgeving, maar ook van de locatie en de betrokkenen van politie en hulpdiensten alsook getuigen wordt gebuikt. Het duurt dan ook even voor de lezer doorheeft wie een belangrijke rol in het hele boek zal spelen en wiens rol beperkt blijft tot slechts 1 deel.

De bankencrisis raakte iedereen en velen willen/wilden wraak. Dat John Winkel dat op papier uitwerkt en in de praktijk brengt maakt het uiterst origineel.
Het zijn niet direct de plotwendingen die het verhaal onverwacht een andere wending geven, maar wel het perspektief dat de schrijver gebruikt. Het begint met een moord en de politie die een speurtocht naar de moordenaars begint. De moord vanuit het standpunt van het slachtoffer is gruwelijk maar niet echt origineel, dit schokeffect werd al in heel wat andere boeken gebruikt. Andere setting, andere personen en andere speurders bij de tweede moord. En dan verschuift de focus naar twee groepjes: enerzijds de Nederlandse moordenaressen en anderzijds de Nederlanse reportageploeg die van misdaadverslaggeving overgaat tot aktieve opsporing van de daders.

De slachtoffers spelen natuurlijk maar korte tijd mee. Zij zijn de slechterikken van dienst maar worden niet als slechte mensen neergezet. Eerder als profiterend van de omstandigheden en meelopend met kudde van de financiële elite en de geplogenheden in de upper society. Ze zijn zelf soms ook - gedeeltelijk - slachtoffer geweest. Hun dood is gruwelijk en dat wekt toch wel een beetje medelijden.
De andere slechterikken, al snel wordt het de lezer duidelijk dat het vrouwen zijn, zijn eigenlijk normale vrouwen die een goed (en rijk) leven hadden in Nederland. Ze worden door wat er met hun ouders gebeurde voorgesteld als slachtoffers die op wraakt uit zijn. Dat hun vader in zijn hebzucht zelf minstens gedeeltelijk schuld had aan zijn bankroet komt niet bij hen (of de schrijver?) op. De drie Nederlandsen zijn vooral heel menselijk, mogelijk geholpen doordat ze hun misdaden als man verkleed plegen. Ze kunnen dan waarschijnlijk niet op goedkeuring van de lezer rekenen, maar toch wel op een zekere mate van begrip.
Anders zit het met de crime-onderzoekers. Die worden als sympathieke speurders gebracht maar het zijn eigenlijk bikkelharde nieuwsjagers die de ene misdaad na de andere plegen (en er mee wegkomen). Eigenlijk leunen zij veel dichter aan bij de financiële directeurs dan bij de slachtoffers of politiediensten. Hard-boiled en erg egoïstisch verliezen ze in de loop van het verhaal de sympathie van de lezer.
De schrijver heeft geen opdeling gemaakt in uitsluitend goede en uitsluitend slechte karakters. De goeden hebben heel wat minpunten en vice versa. Dat maakt ze menselijk en laat John Winkel toe om in de loop van het verhaal dieper te graven in motieven en gevoelens.
Het speelt een beetje te vroeg, nog voor het einde van de financiële crisis om te overtuigen dat de zussen al zulke uitgebreide en minutieus uitgewerkte plannen hebben.
Dat een Nederlanse tv-crew de Amerikanen een lesje in misdaadonderzoek gaat gaven laat ook wel ruimte voor ongeloof. De arrogante reactie van de FBI is daarentegen wel even voorspelbaar als levensecht.
Dit moet uiteraard in de Verenigde Staten spelen, en is tijdsgebonden aan de afloop van de bankencrisis. Het dagelijkse leven, huren van huizen en auto's e.d. is typisch Amerikaans, dat zou hier in België/Nederland toch anders gaan. De grote afstanden die afgelegd worden zijn een typische illustratie van de schaal waarop alles in de Verenigde Staten gebeurt.

Elk van de eerste 5 blokken bevat een gedetailleerd beschreven moord (letterlijk vanuit de eerste hand). In het zesde en laatste blok komt daar de algehele ontknoping bij. Dat zijn zeker in de eerste twee blokken spannende momenten (zal hij het overleven). Later krijgt de speurtocht van de tv-ploeg een concrete vorm en boeken ze ook resultaten. Die speurtocht zorgt voor een onderliggende spanning doorheen het hele boek.
Maar toch ontbreekt er iets. De vele wisselingen van plaats delict, van perspektief en de subtiele verschuiving van het etiket financieel misdadiger respectievelijk moordenaar naar mens met gebreken in tegenstelling tot die van reporter naar misdadiger onderdrukt de spanning. Het feit dat de lezer al lang voor het einde de moordenaars en hun motieven kent zet ook een domper op de spanning.

De schrijver gebruikt correct Nederlands met heel veel Engelse invloeden wat ik meestal jammer en soms storend vind, maar dat in deze Amerikaanse context helemaal op zijn plaats is.
Zeker de langgerokken doodsscènes, de achtervolgingen en de vlotte dialogen zijn beeldend en kunnen zo verfilmd worden. Bij de nogal lange monologen met meningen en achtergrondinformatie is dat iets moeilijker.
Geen moeilijke woorden en geen "Amerikaans" dat we niet gewend zijn uit Amerikaanse films, dus het leest snel en vlot.
Alle hoofdpersonages blijken uiteindelijk Nederlanders te zijn en dat helpt natuurlijk bij de herkenbaarheid voor Nederlandse en Belgische lezers.
John Winkel was jarenlang werkzaam als trainer en coach en dat merk je ook in zijn schrijfstijl, de boodschap die hij wil brengen is duidelijk en makkelijk verstaanbaar.

Het boek is goed geschreven, de enkele drukfoutjes storen niet echt. De ultra-korte hoofdstukjes hadden misschien iets langer mogen zijn om zeker in het begin de draad op te pakken en later niet te verliezen.
De indeling in zes blokken laten toe om dit boek dat toch wel haast 700 bladzijden telt als het ware als 6 veel kortere boeken te lezen en tussendoor weg te leggen. Dat maakte de doorlooptijd wel wat langer maar bevorderde tegelijk het leesplezier.
Toch ergerde ik me aan enkele zaken die niet zo geloofwaardig overkwamen en vooral aan het gedrag van de tv-ploeg die mijn sympathie al snel compleet verloren.