De aankomend winnaar van de Libris Literatuurprijs

Laat ik beginnen met mijn excuses aan te bieden aan Alex Boogers, Joke van Leeuwen, Connie Palmen, P.F. Thomése en Thomas Verbogt. Ze staan elk met een titel op de shortlist van de gewilde Libris Literatuurprijs. Hun boeken die dit jaar meedingen heb ik (nog) niet gelezen. Het boek ‘Muidhond’ van de 6e finalist, Inge Schilperoord, wel. En het spijt me: de andere titels doen er voor mij niet meer toe: Schilperoord behoort de prijs te winnen.
‘
Muidhond’ is het debuut van de forensisch psycholoog Schilperoord die onder andere verbonden is aan het Pieter Baan Centrum. Beangstigend hoe ze in de huid van Jonathan weet te kruipen, net vrijgelaten uit de gevangenis vanwege gebrek aan bewijs. O wat wil hij graag zijn leven beteren! Verwoed wil hij verder met de oefeningen uit het werkboek die hij van de psycholoog kreeg om risicovol gedrag te onderkennen en vermijden. Een beter mens wil hij worden.

Hij trekt weer in bij zijn oude moeder; eenzaam wonend in een vrijwel afgebroken oudbouw wijk. Nog even en ze kan de verwaarloosde woning waar het vocht op haar ademhaling slaat, inruilen voor een nieuwe woning – een nieuw, beter leven. Jonathan zorgt voor haar, maakt elke dag het eten klaar. Want ‘zorgzaam’, dat is hij. Dat vond hij zijn meest positieve eigenschap toen hij die bij een van de oefeningen moest invullen – en hij is er trots op.

Er staat nog één huis overeind in de wijk buiten dat van zijn moeder. Het buurhuis, waar overdag alleen een jong meisje thuis is: Elke. En daar knelt het. Want Jonathan zat vast vanwege dat andere jonge meisje, Betsy.

Beklemmend hoe Schilperoord weet te beschrijven wat Jonathan denkt en doet. Hoe hij worstelt met zijn gevoelens. De angst in de cel voor die anderen (niet alleen omdat Jonathan zich toch al liever afzondert van mensen, maar ook omdat hij weet hoe ze hem als pedo aan zullen pakken). Hoe hij moet omgaan met het meisje, hoe hij denkt dat hij de situatie aankan – hoe langzaam aan zijn standvastigheid breekt. En de schuld. Zijn intense gevoel van schuld.

Schilperoord weet de spanning op de meest trage wijze op te roepen die je je maar kunt voorstellen. Er gebeurt over het algemeen niet veel, het verhaal ontpopt zich in slow slow motion in een aaneenschakeling van trage details. Maar juist daarmee bouwt de schrijfster een voortdurende spanning op, in elk woord, in elke beschrijving of gedachte. En het is zo indringend en inlevend beschreven dat je je de keuzes en worsteling van Jonathan heel gemakkelijk kunt voorstellen en dat je hoopt - ja hoopt dat het hem lukken zal. Terwijl je weet dat zo’n boek een ontlading nodig heeft en je drie scenario’s in je hoofd hebt hoe het zal verlopen. Daar zit ook de kracht van Schilperoord: de wending.

Net als het buurmeisje geeft Jonathan om dieren. De oude hond. En de vis die hij vangt om zijn aquarium weer tot leven te brengen. Een forse zeelt vangt hij; vroeger ook wel muidhond genoemd. De zeelt – naar z’n latijnse naam Tinca genoemd - is gewond, maar Jonathan wil hem beter krijgen, zorgzaam als hij is. De vis is als hij: liefst diep verscholen in de modder, ver weg van iedereen.

Nogmaals excuses voor de andere finalisten. Maar met zo’n krachtig debuut hoort Schilperoord gewoon de Libris prijs te winnen.

N.b.: deze recensie staat ook iets uitgebreider op mijn weblog https://tonhirdes.wordpress.com/2016/04/18/boek-inge-schilperoord-muidhond/