Weg met De avonden (De hoogstapelaar, Wessel te Gussinklo)

De hoogstapelaar is een waarlijk vervanger van De avonden, het boek van Gerard van het Reve dat lange tijd als stem van een generatie gold. Niet langer zijn het de vaders en moeders die het moeten ontgelden, maar alle mensen die gemist hebben dat het bestaan volstrekt zinloos is. Het boek vertelt het verhaal van Ewout Meyster, een puberende jongen die op school gegrepen wordt door het werk van Sartre. Hij vat dit werk op als persoonlijke aanspraak om zijn eigen levenspad te kiezen. Door de zin van zijn leven vorm te geven kan hij zich pas onttrekken aan de greep van anderen die proberen ons te misvormen en toe te eigenen.
Ik stel me een virtuele discussie voor tussen Ewout en Nim, de hoofdpersoon uit Persis Bekkerinks recente roman Exces. Nims levensverhaal loopt synchroon met de ritmische herhaling van de house muziek uit de jaren tachtig, waarin ze een keur aan vaderfiguren verslijt ter compensatie van het gemis van een vader in haar jeugd. Ewout had Nim niet alleen kunnen bevestigen dat het leven volstrekt zinloos is. Ook had hij kunnen laten zien dat de ritmische herhaling van haar verlangen naar een nieuwe vaderfiguur alleen maar leidt tot weer een nieuwe man die haar vervormt en onteigent. Je zou dit punt trouwens ook kunnen lezen als een kritiek op Levinas. Levinas vraagt aandacht voor ethiek als beantwoording aan de roep van ander, maar vergeet dat die ander ons ook ondermijnt en vernietigt. Dat wordt op grandioze – om niet te zeggen heerlijke - manier zichtbaar aan Ewouts vernedering van andere mensen in zijn onderneming om zelf zichtbaar te worden. Onze vernietiging door de ander stelt een grens aan onze ethische responsiviteit.
Ondanks het bombastisch gehalte van zijn onderneming en ondanks zijn puberale gekrakeel heb ik Ewout en niet Nim in mijn hart gesloten. De ritmische herhaling in Exces noopt om uit de hedonistische apathie te breken – de apathie van al die bankzitters die niet eens meer de behoefte, laat staan de passie hebben om het verschil te maken en hun leven vorm te geven – dat hele generaties is ingepeperd sinds De avonden. (meer blogs over literatuur en filosofie: https://vincentblok.wordpress.com/)