Thuisloze literatuur (Manon Uphoff, Vallen is als vliegen)

In Vallen is als vliegen wordt een schrijfster door de dood van haar oudere stiefzus uit haar sluimerbestaan in de fictieve wereld van de literatuur waarin zij heer en meester is gegooid. Zij wordt door onrust bevangen zodra ze beseft dat haar verblijf in die rustieke wereld van de fictie wordt aangedreven door een verdrongen levensgeschiedenis die ze met haar zuster deelt. “Wanneer weten we wie we zijn? En doet het ertoe?” (50). Dat het doen en laten van mensen gedreven wordt door hun al dan niet verdrongen levensgeschiedenis maakt dat we nooit weten wie we zijn en de wereld altijd fictie is, terwijl de zoektocht naar de grondtoon die onze levensgeschiedenis tot de onze maakt er weldegelijk toe doet. Het boek gaat dan ook niet zozeer over een vrouw die het slachtoffer is van incest, maar over de vraag wat thuis betekent in een fictieve wereld.
De verteller daalt af in haar levensgeschiedenis en haar eerste ervaring is dat ze thuis is in een wereld die niet van haar is maar van haar vader, voordat ze ‘ik’ werd. “Echt, het is een mirakel, de dingen die we doodgewoon, saai of juist lachwekkend vinden als we kinderen zijn en onze werkelijkheid nog voor het grootste deel door anderen wordt bepaald. Die wijze, half rijpe, half onrijpe tijd dat we openstaan voor een alles omspannende wereld” (106). Maar als de wereld van de vader gespleten is in de wonderlijke wereld van kunst en literatuur waarin zij dartelt als zijn koningin enerzijds, en een wereld van terror en bezoedeling waarin de angst voor haar vader overheerst, ontstaat de vraag wat thuis betekent en ervaart ze haar eigen gespletenheid in dit gespleten thuis. Want is het thuis nu gespleten in een wereld waarin haar vader liefdevol is en een wereld waarin hij een monster is, of is het thuis een wereld waarin beide gedaanten van haar vader worden teruggevoerd tot één en hetzelfde wezen?
Haar oorspronkelijke strategie is om de orde en kalmte van het thuis te bewaren door de vader als monster te verdringen ten gunste van de liefdevolle vader. “Wanneer onze werkelijkheid haaks staat op ons verlangen en onze hoop, beschikken we over verschillende strategieën. Naast selectief waarnemen kunnen we ook onze eerdere overtuigingen veranderen. Onbewust doen we hierbij vaak wat een advocaat beroepsmatig doet: bewijs verzamelen en dit zo presenteren dat het zo goed mogelijk de gewenste kant van de zaak ondersteunt. Een geconstrueerde en selectieve versie van de feiten die ons de beste overlap met de verlangde werkelijkheid biedt. In feite herschrijven we de geschiedenis” (157). Maar zodra de onrust haar bevangt door de dood van haar zus begint ze aan dit verhaal om die verdrongen geschiedenis, die tot nu haar bestemming alleen op negatieve wijze stuurde, tot zich toe te laten. Haar nieuwe strategie bestaat niet in slachtofferschap maar in een woede die zich niet meer thuis weet in het sluimerbestaan in de fictieve wereld van de literatuur waar zij ooit heer en meester was, maar zich thuisloos weet en zonder oriëntatie in de wereld. Het grandioze aan dit boek is dat niet alleen over die fictieve wereld zonder oriëntatie wordt verhaalt, dan zou ze slechts een nieuw thuis voor rust en orde hebben geschapen, maar dat die woedende onrust haar fictie aandrijft en stuurt. (meer blogs over literatuur: https://vincentblok.wordpress.com/)