Voor een rehabilitatie van het idealisme in het maatschappelijk debat (John Coetzee, Elizabeth Costello)

Elizabeth Costello gaat over een wat oudere schrijfster uit Australië die de wereld afreist om lezingen te geven over uiteenlopende thema’s zoals het realisme van de roman, humaniora en christendom als inspiratie voor het goede leven etc. Tijdens die lezingen komt haar leven als persoon, moeder en minnares op gespannen voet te staan met haar leven als schrijver en lezer van romans, wat tot allerlei interessante overpeinzingen leidt die zich aaneenrijgen tot dit doordringende boek.
Zo trof mij de gedachte over realisme versus idealisme: “Het realisme heeft nooit goed raad geweten met ideeën. Dat kan ook niet anders: realisme is gebaseerd op de gedachte dat ideeën geen autonoom bestaan hebben, maar alleen kunnen bestaan in dingen. Dus wanneer het om ideeën gaat, zoals hier, is men in het realisme gedwongen situaties te bedenken – een wandeling op het land, gesprekken – waarin personages uiting geven aan tegenstrijdige ideeën en ze daarbij in zekere zin belichamen” (15).
Ik realiseer me ineens dat het maatschappelijk idealisme van vandaag, dat zich terecht zorgen maakt over structurele ongelijkheid en klimaat, wel eens gedoemd zou kunnen zijn om te falen zolang ze uitgaat van een realistische ontologie zoals die vandaag de dag opgeld doet. Zo zijn het post-humanistische idealisten die zich inzetten voor gender-gelijkheid of het klimaat op basis van een flat ontology, variërend van Haraway tot Latour, die alle ideeën zien als product van de inter-relaties tussen actoren die het ecosysteem uitmaken.
We wisten al dat post-humanisten zoals Haraway en Latour daarmee stilzwijgend getuigen van een neoliberale en technofilische ‘ideologie’, maar de overwegingen van Elizabeth Costello kunnen ons overtuigen dat het grootste probleem misschien wel is dat die ideologie realistisch is. Wat van node is in tijden van crisis, is dan misschien wel een rehabilitatie van het filosofisch idealisme in het maatschappelijke debat (meer blogs over filosofie en literatuur, zie https://vincentblok.wordpress.com/)