Een bijzondere leeservaring over de Srilankaanse burgeroorlog

Na zijn dood komt Maali, een Srilankaanse oorlogsfotograaf, in het hiernamaals, het Tussenin, terecht. Hier krijgt hij zeven Manen (zeven dagen) de tijd om uit te zoeken wat er precies gebeurd is (waarom en door wie werd hij vermoord?), om nog wat dingen recht te zetten (gaat hij de wereld zijn foto’s over de gruwelijkheden kunnen laten zien?), en om een uiteindelijke keuze te maken (waar wil hij zijn dood doorbrengen?).
Gaandeweg leert hij zichzelf beter kennen, hij krijgt dan ook als het ware een soort spiegel voorgehouden. Maar ook ziet hij hoe sommige mensen over hem denken, wat ze al dan niet voor hem over hebben, en dat leert hij ook waarderen en in perspectief plaatsen.

Het hele verhaal speelt zich af tijdens de burgeroorlog in Sri Lanka, wat meteen een van de belangrijkste thema’s van het boek is. Je wordt geconfronteerd met de verschillende partijen, met de gruwelijkheden.
Deze oorlog wordt opengetrokken naar een meer universele strijd tussen goed en kwaad.
Ook homoseksualiteit en wraak zijn belangrijke thema’s in dit boek.

“'Elke ziel krijgt zeven manen om door het Tussenin te dolen. Om zijn vorige levens te overdenken. En dan te vergeten. Ze willen dat je vergeet. Want als je vergeet, verandert er niets.
Deze wereld zal niet zomaar zichzelf verbeteren. Jullie hebben recht op wraak. Luister niet naar de Slechte Samaritanen. Eis gerechtigheid. Het svsteem heeft jullie laten zitten. Karma heeft jullie laten zitten. God heeft jullie laten zitten. Op aarde, zoals hier.’”

De schrijfstijl is chaotisch en soms rommelig te noemen, omdat het verhaal van hot naar her gaat, van het heden (het ‘tussenin’) naar het verleden en weer terug, en ook nog eens naar het ‘echte’ heden. Dit gebeurt in een razendsnel tempo, wat er meteen voor zorgt dat het ook meeslepend is. Ook zit de nodige (zwarte) humor in het boek verwerkt (soms heel subtiel), zodat het niet alleen maar kommer en kwel is. Ook staan er veel dialogen in, wat altijd prettig leest. Verder is het ook een heel beeldende schrijfstijl, je ziet het allemaal zo gebeuren, zelfs die wereld van het Tussenin (die goed bedacht is, mooi in elkaar zit, als een kopie bijna van de ‘echte’ wereld), knap gedaan!
Heel origineel is ook dat het boek in de tweede persoon is geschreven. Je vraagt je af wie de verteller is: de geest van Maali, of toch een grote onbekende?

Waar ik het wel soms moeilijk mee had was het gebruik van Sri Lankaanse termen, zonder dat er een verklarende woordenlijst aanwezig is. Meestal kun je wel afleiden wat iets (ongeveer) betekent, maar ik vond toch dat dat soms de vaart uit het verhaal haalde. Al voegt het gebruik van die typische termen ook weer iets authentieks toe aan het verhaal.

Het is geen boek dat echt goed doorleest, zeker de eerste manen niet. Je moet wat gewoon worden aan de stijl, aan het verhaal, de verschillende concepten. Maar hoe verder je geraakt in het boek, hoe gemakkelijker het wordt.

Het verhaal is onderverdeeld in verschillende ‘manen’, die telkens voor een dag staan, afgesloten met het hoofdstuk ‘Het licht’. Zonder deze expliciete onderverdeling in de manen zou ik misschien niet altijd duidelijk gezien hebben wanneer er een nieuwe maan begon, het vloeit vaak wat in elkaar over.
Maar het geeft wel structuur aan het boek, en verklaart zo ook mee de titel.

Binnen deze hoofdstukken staan er nog aparte titels. Dit is vermoedelijk om het wat behapbaarder te maken, maar ik vond dit persoonlijk niet echt een meerwaarde, al is het dan wel duidelijk dat er dan een kleine verschuiving van perspectief aan komt (bv. duik in het verleden). Voor mij zou het duidelijker geweest zijn als de schrijver er voor gekozen had om deze kleinere hoofdstukken telkens op een andere bladzijde te laten beginnen. Al snap ik zijn keuze ook: op deze manier houdt hij er ook mee(r) de vaart in.

Het is een boek waar ontzettend veel in zit, zo veel dat je het er niet meteen allemaal uit haalt. Ik heb dit in een leesclub gelezen, en dat was erg welkom, want iedereen ziet of denkt iets anders, waardoor je beeld over het boek duidelijker wordt.
Een boek om te herlezen, om er alles (of zoveel mogelijk) uit te halen wat erin zit.

Een bijzondere leeservaring, niet altijd gemakkelijk, maar een boek dat zal blijven hangen, omwille van de thematiek, de donkerte, en de humor.

Een recensie in De Standaard (https://www.standaard.be/cnt/dmf20230413_97086888 ) begint met ‘Als de levenden niet meer weten waarom de oorlog begon, moeten we de doden aan het woord laten, vindt de Sri Lankaanse auteur Shehan Karunatilaka.’ En dat zegt heel veel over dit boek.