Een (h)eerlijke coming of age roman!

Heldere mist gaat verder waar Moekoesja’s kus (de vorige roman van YBT) ophield: 1963. Elinor Elderson is 12 jaar en gaat naar de eerste klas van het Stedelijk Gymnasium in Delft. Daar blijkt zij een van de weinigen die niet is doorgestroomd van de (elitaire) Delftsche Schoolvereeniging. Elinor, Noor, komt van de Retiefschool, een basisschool uit een ‘mindere’ buurt. De angsten die zij aan het einde van de basisschool heeft weten te overwinnen, komen in alle hevigheid terug. Ze wordt gepest, en zelfs als dat niet daadwerkelijk gebeurt, ervaart zij het toch zo. Zelfs de leraren hebben de pik op haar. Daarbij heerst er thuis een duidelijke tweedeling in het gezin: Noor en vader Ward tegenover moeder Jetta en de andere kinderen. Dat heeft alles te maken met de grootmoeders, die beiden niet gelukkig waren met de keuze die zoon (van Moekoesja) en dochter (van Hortensia) hebben gemaakt voor elkaar.

Heldere mist speelt zich af in het Delft van de zestiger jaren. Ieder subhoofdstuk is voorzien van een songtitel van muziek uit die jaren. De betekenis daarvan is niet altijd even duidelijk. Heldere mist is geschreven vanuit de eerste persoon, waardoor je je als lezer onmiddellijk identificeert met Noor. Bij mij riep het herinneringen op aan mijn eigen jeugd: de onzekerheden die je als tiener ervaart (‘iedereen vindt mij stom’), de oneerlijkheid waarmee je te kampen hebt (‘altijd heb ik het gedaan’), de verliefdheden. Maar ook de hang naar een van je ouders in plaats van een gedeelde genegenheid voor hen beiden. Zo komt Jetta over als een hardvochtige vrouw, terwijl je tussen de regels door vooral bezorgdheid en onmacht inzake de opvoeding van Noor proeft. Ward is de liefhebbende vader, maar onverwacht klappen uitdelen kan hij ook.
Noor focust zich op het maken van vriendinnen en, later, een vriendje (Ludwig). Houvast, bied me alsjeblieft houvast, hoor je haar wanhopig binnensmonds schreeuwen. Als ze die geborgenheid maar niet vindt, besluit ze zich op zeker moment van het leven te benemen. Gelukkig mislukt die poging en zien we Noor langzaam maar zeker groeien. Op bepaalde momenten kun je haar inmiddels als zelfverzekerd typeren. Uiteindelijk durft ze voor zichzelf te kiezen en te staan voor haar ideeën.

Yolande Belghazi-Timman toont wederom als geen ander te kunnen schrijven vanuit een kind. Waarschijnlijk zullen veel tieners zich met Noor kunnen identificeren (“…de jongens maken rapporten over de meisjes. Voor elk onderdeel geven ze een cijfer.”). Overigens had het meisje iets minder mogen dromen, al doen die tieners dat waarschijnlijk veelvuldig, net als wij vroeger.
Het is prettig bepaalde locaties in Delft te (her)kennen. De brug die opengaat (ik herken de Koepoortbrug, maar het kan ook de Sebastiaansbrug zijn), het voormalig gymnasium tegenover het station. YBT beheerst de kunst om een sfeer te scheppen via geuren, kleuren en geluiden, wat niet iedere auteur is gegeven. “Boven de stadsmuur wordt het diepblauw. Uit de sneeuwlaag op de daken dampt roze licht.”
Heldere mist en Moekoesja’s kus kunnen los van elkaar worden gelezen, maar na een van beide boeken wilt u ook die andere.