Lezersrecensie
Pastoor versus vrijdenker. Wie wint?
Waarschuwing: SPOILERS na de vijfde alinea
Sinds Polis dit jaar het werk van Elsschot opnieuw uitgeeft, is dit het derde boekje dat ik op korte tijd van hem lees. Toevallig waren het zijn enige drie prozawerken die ik nog niet eerder las.
Van Het tankschip en Pensioen heb ik heel erg genoten en ik gaf ze 4 sterren, als dat kon 4,5. Ook deze roman kreeg 4 sterren van me, maar eigenlijk zijn het er 3,5 (of 3,75). Heel goed dus, maar een tikkeltje minder dan de twee andere.
Wederom is het heel goed geschreven. Al wie van de Nederlandse taal houdt, moet toch een paar, zo niet alle Elsschots lezen (dat zijn 11 korte romans en daarnaast nog verzen). Dit is ook een mooi werk, het bevat prachtige zinnen en boeiende gedachten. Het verhaal is sterk en af.
Maar met dit werk krijg ik het gevoel dat hij de Elsschotproef nog niet helemaal meester is: schrappen tot je enkel de essentie overhoudt in heel mooie beknopte zinnen. In de twee andere boekjes volgt de ene mooie zin zowat op de andere, in dit werk voel ik dit minder. Ook zijn er heel veel personages en uitweidingen in vergelijking met de andere twee.
Het is dan ook een vroeg werk. Dit boek kwam voor het eerst uit in 1921, maar het werd al geschreven in 1915. Als ik het goed heb was het zijn derde roman, na Villa des Roses en Ontgoocheling. Boeken die ik nu dringend wil herlezen, net als zijn andere boeken...
Wie geen dikke vette SPOILERS wil: niet voortlezen!
Misschien komt het ook door mijn algemeen gevoel van ontgoocheling in de vrijdenker Elsschot dat ik dit boekje wat minder vind.
In een gevecht tussen een vrijdenker en een katholiek had ik van hem verwacht/gehoopt dat de vrijdenker het zou halen, zeker in zijn tijd, toen de katholieke kerk bijzonder machtig was in Vlaanderen. Niet dus. Na het omslaan van de laatste pagina zit ik met een wrang gevoel. Waarom laat hij de kerk grandioos winnen?
Ah, er is zeker kritiek op de kerk. Dat dit boek decennialang op de lijst van verboden boeken voor katholieken stond, wijst erop dat de kritiek ook aankwam en pijn deed. En ja, het siert Elsschot dat hij neutraal bleef in de zin dat hij zowel de pastoor als zijn vrijdenker als twee verwerpelijke mannen afschilderde en hen allebei ten onder liet gaan.
Ik ben het er eigenlijk niet mee eens dat de dood van de twee mannen hen allebei verlossing brengt (zoals in het nawoord staat en ook in vele besprekingen die ik op het internet kon vinden). Neen, de verlossing uit de titel zit voor mij alleen in het feit dat een bewust ongedoopt neefje via een lepe truc van de dochter van de vrijdenker toch wordt gedoopt om haar vader zo te verlossen van zijn zonden van vrijdenkerij.
Natuurlijk is het voor een niet-gelovige ook geen halszaak dat een kind wat water over zijn hoofdje heeft gekregen, alleen de gelovige hecht daar een betekenis aan. En zo kan worden geargumenteerd dat de overwinning van pastoor en kerk maar een pyrrusoverwinning is, maar daarmee liet ik de belangrijkste passage nog onvermeld.
De verlossing van de vader waar de dochter zo hardnekkig naar op zoek is, spruit niet alleen voort uit haar kwezelachtige geloofsijver. Neen, ze doet het op zijn vraag! Met de dood voor ogen bedenkt hij zich, stelt hij de 'wat als god nu toch bestond'-vraag, en roept hij een priester aan zijn sterfbed! Hij sterft echter voor hij kan biechten, vandaar de latere strapatsen van de dochter, want verlost was hij nog niet.
Wat is dan de boodschap van Elsschot/De Ridder? Twijfelde hij aan zijn eigen ongeloof, aan zijn vrijdenkerij? Dat komt niet overeen met wat ik tot nu over hem weet. Waarom laste hij de passage in over het op het sterfbed hervonden geloof? Waarom gaat hij mee in het katholieke verhaal van zonden-berouw-verlossing? Waarom laat hij de kerk grandioos winnen?
Sinds Polis dit jaar het werk van Elsschot opnieuw uitgeeft, is dit het derde boekje dat ik op korte tijd van hem lees. Toevallig waren het zijn enige drie prozawerken die ik nog niet eerder las.
Van Het tankschip en Pensioen heb ik heel erg genoten en ik gaf ze 4 sterren, als dat kon 4,5. Ook deze roman kreeg 4 sterren van me, maar eigenlijk zijn het er 3,5 (of 3,75). Heel goed dus, maar een tikkeltje minder dan de twee andere.
Wederom is het heel goed geschreven. Al wie van de Nederlandse taal houdt, moet toch een paar, zo niet alle Elsschots lezen (dat zijn 11 korte romans en daarnaast nog verzen). Dit is ook een mooi werk, het bevat prachtige zinnen en boeiende gedachten. Het verhaal is sterk en af.
Maar met dit werk krijg ik het gevoel dat hij de Elsschotproef nog niet helemaal meester is: schrappen tot je enkel de essentie overhoudt in heel mooie beknopte zinnen. In de twee andere boekjes volgt de ene mooie zin zowat op de andere, in dit werk voel ik dit minder. Ook zijn er heel veel personages en uitweidingen in vergelijking met de andere twee.
Het is dan ook een vroeg werk. Dit boek kwam voor het eerst uit in 1921, maar het werd al geschreven in 1915. Als ik het goed heb was het zijn derde roman, na Villa des Roses en Ontgoocheling. Boeken die ik nu dringend wil herlezen, net als zijn andere boeken...
Wie geen dikke vette SPOILERS wil: niet voortlezen!
Misschien komt het ook door mijn algemeen gevoel van ontgoocheling in de vrijdenker Elsschot dat ik dit boekje wat minder vind.
In een gevecht tussen een vrijdenker en een katholiek had ik van hem verwacht/gehoopt dat de vrijdenker het zou halen, zeker in zijn tijd, toen de katholieke kerk bijzonder machtig was in Vlaanderen. Niet dus. Na het omslaan van de laatste pagina zit ik met een wrang gevoel. Waarom laat hij de kerk grandioos winnen?
Ah, er is zeker kritiek op de kerk. Dat dit boek decennialang op de lijst van verboden boeken voor katholieken stond, wijst erop dat de kritiek ook aankwam en pijn deed. En ja, het siert Elsschot dat hij neutraal bleef in de zin dat hij zowel de pastoor als zijn vrijdenker als twee verwerpelijke mannen afschilderde en hen allebei ten onder liet gaan.
Ik ben het er eigenlijk niet mee eens dat de dood van de twee mannen hen allebei verlossing brengt (zoals in het nawoord staat en ook in vele besprekingen die ik op het internet kon vinden). Neen, de verlossing uit de titel zit voor mij alleen in het feit dat een bewust ongedoopt neefje via een lepe truc van de dochter van de vrijdenker toch wordt gedoopt om haar vader zo te verlossen van zijn zonden van vrijdenkerij.
Natuurlijk is het voor een niet-gelovige ook geen halszaak dat een kind wat water over zijn hoofdje heeft gekregen, alleen de gelovige hecht daar een betekenis aan. En zo kan worden geargumenteerd dat de overwinning van pastoor en kerk maar een pyrrusoverwinning is, maar daarmee liet ik de belangrijkste passage nog onvermeld.
De verlossing van de vader waar de dochter zo hardnekkig naar op zoek is, spruit niet alleen voort uit haar kwezelachtige geloofsijver. Neen, ze doet het op zijn vraag! Met de dood voor ogen bedenkt hij zich, stelt hij de 'wat als god nu toch bestond'-vraag, en roept hij een priester aan zijn sterfbed! Hij sterft echter voor hij kan biechten, vandaar de latere strapatsen van de dochter, want verlost was hij nog niet.
Wat is dan de boodschap van Elsschot/De Ridder? Twijfelde hij aan zijn eigen ongeloof, aan zijn vrijdenkerij? Dat komt niet overeen met wat ik tot nu over hem weet. Waarom laste hij de passage in over het op het sterfbed hervonden geloof? Waarom gaat hij mee in het katholieke verhaal van zonden-berouw-verlossing? Waarom laat hij de kerk grandioos winnen?
1
1
Reageer op deze recensie
