Afstotend en prachtig

Door de blog van Maria Foerier over dit boek (zie haar onvolprezen website) was ik erg nieuwsgierig geworden. En ze heeft gelijk: het is geweldig!

Het onderwerp is nogal afstotend: ene Marino castreert zijn vriend Bruno, vermoordt hem vervolgens op rituele wijze, en eet daarna een deel van hem op. Alles met instemming van Bruno, ja, zelfs op diens eigen initiatief. Tamelijk onsmakelijk, zodanig zelfs dat dit voor veel mensen een reden zal zijn het boek niet te lezen. Maar op de een of andere manier slaagt Petry er toch in een zeker begrip en zelfs medegevoel op te wekken voor de motieven van Bruno, hoe bizar die ook mogen zijn. Bruno streeft naar een intensiteit van ervaring die voorbij onze conventies ligt, en voorbij onze taboes. Hij walgt van de kuddegeest, en van de al te eendimensionale identiteit die wij allen hebben. Daarom bewondert hij ook auteurs als Nabokov: auteurs die - volgens Bruno tenminste - recht doen aan onze volle uniciteit en complexiteit. Een uniciteit en complexiteit die in ons dagelijks leven - waarin we vasthouden aan conventies en aan onze redelijk vastomlijnde identiteit - niet erg op de voorgrond treedt, maar die in bepaalde literatuur juist in al zijn grilligheid wordt gevierd. Daarom is Bruno dol op Nabokovs Lolita, waarin alle taboes worden doorbroken op zoek naar een nieuwe en onbekende soort schoonheid. En Bruno zelf probeert zijn leven tot een soortgelijk kunstwerk te maken: door zijn eigen dood te ensceneren bevrijdt hij zich van alle knellende banden van het leven, en door het bizarre karakter van die dood - de castratie, het kannibalisme, de rituele band met zijn moordenaar Marino - bereikt hij voor even een even onbekend als ongeremd genot. Een intensiteit van ervaring, die je alleen bereikt door met alle taboes te breken. Een extase ook die hem ook voor even doet ontsnappen aan de grenzen van zijn identiteit. Want juist door het kannibalisme voelt hij, en Marino met hem, 'Voor het eerst sinds lang [...] opnieuw iets als een intens en onpersoonlijk samenzijn. Dit was een verhouding in vlees en bloed, veel oorspronkelijker dan een uitwisseling van woorden, veel intiemer dan geslachtelijke betrekkingen konden zijn. Deze ontmoeting voltrok zich in alle stilte, en voerde naar een stilte voorafgaand aan elk ik of jij'.

Een dergelijk duister ervaringsgebied kun je in de dagelijkse werkelijkheid maar beter niet betreden, want dan ga je onherroepelijk dood. Maar in fictie is dit mogelijk: daar kun je dit soort onmogelijke ervaringen exploreren zonder existentieel risico. Exact dat is wat Petry doet. En in een schitterende stijl: ik althans vind dat laatste citaat bijzonder goed geschreven, en daardoor ook prachtig in al zijn gruwelijkheid. Maar ook over meer 'normale' gevoelens of verschijnselen schrijft Petry heel goed. Zo zegt Bruno: 'Het geheim van een levenslang huwelijk, heb ik mij laten vertellen, zou er onder andere in bestaan dat je dwars door alle vertekeningen die de tijd aanbrengt in de figuur van de partner - het verzwaren en verbleken, het verzakken en verzuren - toch in staat blijft je het oorspronkelijke beeld voor te stellen dat je ooit liefde en trouw hebt beloofd'. Prachtig, die beginrijmen tussen de gedachtestreepjes, prachtig ook hoe die beginrijmen samengaan met een vrij meedogenloze blik op de vertekeningen des tijds: verzakken, verzuren. En ook mooi vind ik zo'n tussenzinnetje als 'heb ik mij laten vertellen': een formulering die even onnadrukkelijk als duidelijk laat zien dat Bruno, bewust buitenstaander in alles, dit 'geheim van een levenslang huwelijk' niet kent en er ook niet erg in gelooft.

Zo is er op alle bladzijden veel te genieten, dankzij Petrys stijl. Bovendien vind ik het fascinerend hoe hij ervaringswerelden aan gene zijde van onze taboes exploreert en voor de lezer aanschouwelijk maakt. Zijn hoofdpersoon Bruno is volkomen overtuigend als estheet die alles aan zijn estheticisme opoffert, tot zijn leven aan toe. Je snapt zijn verlangen, je voelt mee met zijn walg van de conventionele wereld, je begrijpt zijn zucht naar extreme ervaringen. En dat Bruno zo overtuigend is, is puur te danken aan de schrijfkunst van Petry.